မြတ်စွာဘုရား သက်တော်ထင်ရှားရှိတော်မူစဉ် အခါက သာသနာတော်ကို ချီးမြှောက်သည့်အနေဖြင့် ဘုရားရှင်ကိုယ်တော်တိုင် ထွက်ြွကကြိုဆိုခြင်းပြုတော်မူ သည်ကို ခံယူရသော ပုဂ္ဂိုလ်ထူး (၇)ဦး ရှိတော်မူလေ သည်။
၁။ အရှင်မဟာကဿပ၊
၂။ အရှင်မဟာကပ္ပိန၊
၃။ အရှင်အနုရုဒ္ဓါ၊
၄။ အရှင်ကောဋိကဏ္ဍသောဏ၊
၅။ ဝနဝါသီ တိဿသာမဏေ၊
၆။ ခဒိရဝနိယ ရေဝတသာမဏေ၊
၇။ ပုက္ကုသာတိမင်းကြီး တို့ဖြစ်ကြ၏။

၁။ အရှင်မဟာကဿပ
အရှင်မဟာကဿပ၏ ငယ်နာမည်မှာ ပိပ္ပလိ ဖြစ်၏။ ရုပ်ဆင်းအင်္ဂါ အလွန်ချစ်စရာကောင်းလွန်းသည့် အတွက်ကြောင့် ပိပ္ပလိဟု မှည့်ခေါ်ကြခြင်းဖြစ်လေသည်။
အရှင်မဟာကဿပအလောင်းအလျာ ပိပ္ပလိ သတို့သားကို မဂဓတိုင်း မဟာတိတ္ထပု္ဏဏားမှာ မင်းပု္ဏဏားကြီး ကပိလနှင့် မိဖုရားဘဒ္ဒကာတို့မှ မွေးဖွား ခြင်းဖြစ်၏။ မျိုးရိုးဇာတ်အားဖြင့်လည်း အလွန်မြင့်မြတ် စင်ကြယ်သည့် ကဿပအမျိုးအနွယ်များဖြစ်ကြသည်။ ပိပ္ပလိသတို့သား အသက်နှစ်ဆယ်ပြည့်မြောက်သည့် အချိန်တွင် မိဘများသည် ဂုဏ်ရည်တန်းတူ အမျိုး ကောင်းသမီးတစ်ဦးနှင့် လက်ထပ်ထိမ်းမြားပေးချင်သည့် ဆန္ဒ ရှိနေကြလေသည်။
သို့သော် ပိပ္ပလိသတို့သားသည် အိမ်ရာ ထောင်မှုမပြုပါရစေနဲ့၊ ကျေးဇူးရှင်မိဘနှစ်ပါးတို့ကိုသာ ပြုစုသွားပါရစေ၊ မိဘနှစ်ပါး ကွယ်လွန်သည့်အခါ ရဟန်းပြုဖို့သာ ဆန္ဒရှိနေပါတယ်ဟု ပြောလေ၏။ မိဘ များကလည်း တစ်ဦးတည်းသောသားဖြစ်နေသည့် အတွက် မိဘဘိုးဘွားတို့၏ မျိုးနွယ်ဇာတ်ကို မပြတ် မပျက်စေရန် အားကိုးတကြီးနှင့် အမျိုးမျိုး တောင်းပန် ကြလေသည်။ ပိပ္ပလိသတို့သားကလည်း အကြိမ်ကြိမ် အဖန်ဖန် ငြင်းဆန်မြဲဖြစ်လေသည်။ ထိုအခါမိဘများမှာ မည်သို့မှ မတတ်နိုင်ရှာဘဲ စိတ်ဆင်းရဲမှုကို ခံစားနေရ လေသည်။
ထိုသို့ မိဘများ စိတ်ဆင်းရဲနေကြသည်ကို တွေ့မြင်ရသောအခါ ဝိပ္ပလိသတို့သားမှာ မရွှင်ပြနိုင် ဖြစ်ရလေသည်။ ထို့ကြောင့် ကိုယ့်အပြစ်လည်းမဖြစ်ရ လေအောင် အိမ်ထောင်ရက်သားလည်း မပြုရလေ အောင် တွေးတောကြံဆရလေတော့သည်။ ထိုသို့ တွေးတောကြံဆသည့်အတိုင်း လူလည်းမမီ၊ နတ်လည်း မမျှ၊ အလွန်လှပသော မိန်းမလှရွှေစင်ရုပ်တုတစ်ရုပ်ကို ပိပ္ပလသတို့သားသည် အနုပညာရှင် တတ်ကျွမ်းသူတို့ အား သဘာဝမိန်းကလေးတစ်ယောက်နှင့် အရွယ်တူ သွန်းထုပြုလုပ်ပါသည်။ ပညာရှင်များကလည်း နှစ်ရှည် လများ ကြိုးစားသွန်းထုပြုလုပ်ပြီးသည့်အခါ ရွှေစင် ရုပ်တုမှာ အသက်ဝင်နေသည်လားဟုပင် ထင်မှတ်မှား ခဲ့ကြလေသည်။
ထို့နောက် ပိပ္ပလသတို့သားသည် ရွှေစင်ရုပ်တု ကို မိဘတို့အား ပြသ၍ ဤရွှေစင်ရုပ်တုနှင့်တူအောင် လှပသည့် သတို့သမီးကိုရလျှင် မိမိ အိမ်ထောင်ပြုမည် ဖြစ်ကြောင်း မိဘများကို အကြပ်ကိုင် ပြောဆိုလေသည်။ မိဘများကလည်း သူတို့၏ဆန္ဒကို အလျော့မပေးကြချေ။ ထို့ကြောင့် ပညာဗဟုသုတနှင့်ပြည့်စုံသည့် ပု္ဏဏားတော် ရှစ်ပါးကို ရွှေစင်ရုပ်တုအပ်ပြီး၊ အနယ်နယ် အရပ်ရပ် အတိုင်းတိုင်း အပြည်ပြည်သို့ သတို့သမီးရှာဖွေရန် စေလွှတ်လေတော့၏။
ပညာရှိပု္ဏဏားတော်များသည် ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်း၌ လှလွန်းဆွေ အမျိုးသမီးကောင်းတို့ ပေါ်ထွက်ရာ ဒေသ အဖြစ်ထင်ရှားသည့် မဒ္ဒရာဇ်တိုင်း၊ သာဂလနေပြည်တော် သို့ တိုက်ရိုက်သွားရောက်ကြလေသည်။ ဝေသန္တရာ မင်းကြီး၏ မိဖုရားမဒ္ဒီဒေဝီသည် မဒ္ဒရာဇ်တိုင်းသူ ဖြစ်၏။ ငါးရာ့ငါးဆယ်ဇာတ်တော်မှ ကုသမင်းကြီး၏ မိဖုရား ဖြစ်သော၊ ခုနစ်ဆောင်တိုက်ခန်းတွင် မီးမထွန်းဘဲနှင့် လင်းလောက်အောင်လှသူ ပဘာဝတီမှာလည်း သာဂလ မြို့သူဖြစ်၏။
စကားချပ်။ ။ အများက ပပဝတီဟု ခေါ်ဝေါ် သုံးစွဲနေခြင်းသည် မှား၏။ ပပဝတီမဟုတ်ပါ။ ပဘာဝတီ ဖြစ်၏။ ပ၊ ဘာ ဆိုသည့်ပါဠိမှာ အရောင်၊ အလင်းဟု မြန်မာ အဓိပ္ပာယ်ရသည်။
ပု္ဏဏားတော် ရှစ်ပါးတို့သည် သာဂလမြို့တော် မှာပင် ရွှေစင်ရုပ်တုနှင့်တူသည့် အလွန်လှပသည့် သတို့သမီးကို တွေ့လိုက်ကြရလေသည်။ ထိုသတို့သမီး မှာပု္ဏဏားကြီးကောသိယ၏သမီး၊ တစ်ဆယ့်ခြောက်နှစ် အရွယ်သာရှိသေးသည့် ဘဒ္ဒကာပိလာနီဆိုသူဖြစ်၏။ ပု္ဏဏားတော်ရှစ်ပါးတို့သည်လည်း ရွှေစင်ရုပ်တုကို အတွင်းဥစ္စာပြုလျက် ကောသိယပု္ဏဏားကြီးထံတွင် ပိပ္ပလိ သတို့သားအတွက် တောင်းရမ်းစေ့စပ်လေ၏။ ကောသိယပု္ဏဏားကြီးကလည်း ပိပ္ပလိသတို့သား၏ မျိုးရိုးဥစ္စာ ဂုဏ်သိက္ခာတို့ကို မေးမြန်းပြီး နှစ်သက် ကျေနပ်စွာလက်ခံလေ၏။
ဤသို့ဖြင့် ပု္ဏဏားတော် ရှစ်ပါးတို့ အောင်မြင် စွာ ပြန်လည်ရောက်ရှိလာကြသည်။ ပိပ္ပလိသတို့သား၏ မိဘနှစ်ပါးတို့မှာ ပု္ဏဏားတော်များ၏ စကားကိုကြားရ သည့်အခါ အတိုင်းမသိ ဝမ်းမြောက်ကြည်နူးမိကြလေ၏။ သို့သော် ပိပ္ပလိသတို့သားအဖို့မူ အလွန်တရာ စိတ် ညစ်ညူးစွာ ခံစားနေရလေသည်။ အိမ်ထောင်မပြုရ လေအောင် ပရိယာယ်ဝေဝုစ်ဖြင့် ရွှေစင်ရုပ်တုနှင့် တူ သူကို ဤဇမ္ဗူမှာ ရှာတွေ့နိုင်မည် မဟုတ်ဟု ထင်ခဲ့မိ လေသည်။ သို့သော် မကြာခင် လက်ထပ်ပွဲဆင်နွှဲရမည့် အခြေအနေသို့ ဆိုက်ရောက်ရပေတော့မည်။ ထို့ကြောင့် နောက်ထပ် တွေးတောကြံဆရပြန်လေတော့သည်။
ပိပ္ပလိသတို့သားသည် သူ ယုံကြည်ရသည့် လူယုံတော်များကို သာဂလနေပြည်တော်မှ ဘဒ္ဒ ကာပိလာနီသတို့သမီးကလေးထံသို့ လျှို့ဝှက်စာ တစ်စောင်ရေး၍ ပေးပို့စေခိုင်းလိုက်လေသည်။ စာထဲ တွင် နှမ ဘဒ္ဒကာပိလာနီ-ငါနှင့်အိမ်ထောင်ပြုရန် မလို လားပါနှင့်၊ ငါကား မိဘများကွယ်လွန်သော် ရဟန်းပြု မည့်သူဖြစ်သည်၊ ထိုအခါတွင် သင်တစ်ဦးတည်း စိတ် ဆင်းရဲစွာ ကျန်ရစ်ခဲ့ပါလိမ့်မည်ဟု ရေးသားထား၏။
ထိုအချိန်တွင် ပါရမီရှင် ဆုကြီးပန်တို့၏ တိုက်ဆိုင်မှုသည် အံ့ဩဖွယ် ဖြစ်ချေသည်။ သာဂလ နေပြည်တော်မှ ဘဒ္ဒကာပိလာနီ အမျိုးသမီးကလေးမှာ လည်း အိမ်ထောင်ပြုရမည်ကို အလွန်ပင် ထိတ်လန့် စက်ဆုပ် ရွံရှာနေလေ၏။ ထို့ကြောင့် ဘဒ္ဒကာပိလာနီ သတို့သမီးသည်လည်း သူမ၏ အစေအပါး လူယုံတော် ယောကျာ်းသားများကို ခေါ်ယူ၍ ပိပ္ပလိသတို့သားထံ စာတစ်စောင်ရေး၍ လျှို့ဝှက်စွာ ပေးခိုင်းလိုက်၏။ စာ ထဲတွင် သူမအား လက်မထပ်လိုပါနှင့်၊ ရဟန်းမဘိက္ခုနီ ပြုရန်သာ စိတ်ဆန္ဒရှိသည့် အကြောင်းဖြစ်၏။
ထိုသို့ တိုက်ဆိုင်ရသည့်အကြောင်းသည်ကား အရှင်မဟာကဿပအလောင်းတော် ပိပ္ပလိလုလင်နှင့် ဘဒ္ဒကာပိလာနီအမျိုးသမီးတို့သည် လွန်ခဲ့သည့် ကမ္ဘာတစ်သိန်းအချိန်က ပွင့်ထွန်းတော်မူခဲ့သည့် ပဒုမုတ္တရဘုရားရှင်ထံတွင် ဆုကြီးပန်ခဲ့ကြသူများဖြစ်၏။ ထိုအချိန်မှစ၍ ဘဝပေါင်းများစွာ ပါရမီဖြည့်ခဲ့ကြလေ သည်။ တစ်ခုသောဘဝတွင် စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို ပယ်စွန့် ပြီး တစ်ဦးက ရဟန်း၊ တစ်ဦးက ရဟန်းမ ပြုခဲ့ကြသည်။ အသက်ထက်ဆုံး ဈာန်ဝိပဿနာပွားများ အားထုတ်ကြ ပြီး ဗြဟ္မာ့ပြည်သို့လားကြရသည်။ ယခု ဂေါတမ ဘုရားရှင်လက်ထက်တော်တွင် ဗြဟ္မာ့ပြည်မှ စုတေခဲ့ ကြပြီး ပိပ္ပလိလုလင်နှင့် ဘဒ္ဒကာပိလာနီ သတို့သမီး ဖြစ်လာခဲ့ကြ၏။ ထို့ကြောင့် အိမ်ရာတည်ထောင် လူတို့ ဘောင်မှာ ကိလေသာအညစ်အကြေးများနှင့် မနေလိုကြ ခြင်း ဖြစ်လေသည်။
ပိပ္ပလိသတို့သားနှင့် ဘဒ္ဒကာပိလာနီသတို့ သမီးတို့သည် တစ်ယောက်နှင့်တစ်ယောက် လက်မထပ် ဖြစ်ရန် သဝဏ်လွှာစေတမန်များ လျှို့ဝှက်စွာ စေလွှတ် ခဲ့ကြသော်လည်း မအောင်မြင်ခဲ့ကြပါချေ။ အဘယ် ကြောင့်ဆိုသော် နှစ်ပြည်ထောင်နယ်ခြား အပန်းဖြေ စခန်းတစ်ခုတွင် စေတမန်အချင်းချင်းတို့ တွေ့ဆုံကြ ပြီး အပေါင်းအသင်းဖြစ်သွားကြလေ၏။ ဤသို့ပြောဆို ကြရင်းမှ သဝဏ်လွှာအကြောင်း စကားစပ်မိကြလေ သည်။ ထိုသို့ စကားစပ်မိကြပြီး သူတို့သခင် သခင်မ အကြောင်းကို သိလိုက်ကြရ၏။ စေတမန်များသည် လောကီအာရုံကာမဂုဏ်နယ်အတွင်းမှ လူသားများ ဖြစ်ကြသဖြင့် ရင်ထုမနာဖြစ်မိကြလေသည်။ ထို့ကြောင့် စေတမန်များသည် သူတို့စေတနာဖြင့် လက်ထပ်ပွဲ ဖြစ်အောင် သဝဏ်လွှာတွင်ပါသည့်စာများကို ပြင်ဆင် ရေးသားပြီး ပေးလိုက်ကြလေသည်။

ဤသို့ဖြင့် ပိပ္ပလိသတို့သားနှင့် ဘဒ္ဒကာပိလာနီ သတို့သမီးတို့ ကြီးကျယ်စွာ လက်ထပ်လိုက်ကြလေ၏။
ထိုလက်ထပ်သည့်ညတွင် မိဘတို့က စီမံ ခင်းကျင်းထားသည့် အိပ်ခန်းတွင်းသို့ ဝင်သည့်အခါ တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦးကြား၌ ပန်းကုံးများခြားပြီး သန့်ရှင်း စင်ကြယ်စွာ အိပ်စက်ကြလေသည်။ ရာဂမဖက် မေတ္တာ သက်သက်နှင့်သာ ပြောဆိုဆက်ဆံကြလေသည်။ ဤသို့ နေထိုင်လာခဲ့ကြပြီး နောက်ဆုံး မိဘများ ကွယ်လွန် သွားကြသည့်အခါတွင် အလုံးစုံသော ဥစ္စာပစ္စည်းများကို စွန့်လွှတ်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို အာရုံပြုလျက် ပရိက္ခရာသင်္ကန်းနှင့် ရဟန်းဝတ်ပြီး သဘောထားချင်း တူညီစွာ တောထွက်ခဲ့ကြလေတော့သည်။
ထိုအချိန်တွင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတော်၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူလေ၏။
ပိပ္ပလိရဟန်းနှင့် ဘဒ္ဒကာပိလာနီရဟန်းမ တို့သည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ဦးတည်လျက် တစ်ခရီး တည်းအတူလာခဲ့ကြ၏။ ထိုသို့ ရှေ့သွားနောက်လိုက် အစဉ်တစ်စိုက် သွားလာနေကြရာမှ ပိပ္ပလိရဟန်းက ဤသို့ စဉ်းစားမိလေသည်။ ရဟန်းနှင့် ရဟန်းမ အတူ တကွ သွားလာနေကြတာဟာ လူများမြင်လို့ မတင့်တယ် နိုင်ပါလား၊ ရဟန်းဝတ်ထားပါလျက် မိန်းမသား တစ်ယောက်ကို မခွဲနိုင် မခွာရက်သကဲ့သို့ ဖြစ်နေတယ်။ ဒါကြောင့် သူနဲ့ငါ လမ်းခွဲမှ သင့်လျော်ပေလိမ့်မည်ဟု စဉ်းစား ဆုံးဖြတ်လိုက်လေသည်။
မကြာခင် ခရီးလမ်းဆုံ လမ်းနှစ်သွယ်သို့ရောက် လာသည့်အခါ ပိပ္ပလိရဟန်းက အကျိုးအကြောင်း ရှင်းပြပြီး ခရီးလမ်းခွဲကြရန် ပြောလေသည်။ ထိုအခါ ဘဒ္ဒကာပိလာနီရဟန်းမကလည်း သဘောတူမျှစွာဖြင့် လက်ခံလေသည်။ ပိပ္ပလိရဟန်းက လက်ဝဲလမ်း လက်ယာလမ်းနှစ်သွယ် ကြိုက်ရာလမ်း ရွေးချယ်ရန် ဘဒ္ဒကာ ပိလာနီရဟန်းမအား အခွင့်အရေးပေးလေ သည်။ ဘဒ္ဒကာပိလာနီရဟန်းမကလည်း မင်းယောကျာ်း တို့ မည်သည် လက်ယာလမ်းကိုယူ၍ မင်းမိန်းမများ သည် လက်ဝဲလမ်းကိုသာ ယူသင့်သည် ဖြစ်၍ မိမိက လက်ဝဲလမ်းကိုသာ လိုက်ပါတော့မည်၊ သံသရာဘဝ အဆက်ဆက်က ပါရမီကို တူညီစွာဖြည့်ကျင့်ခဲ့သည့် မိမိအနေနှင့် အရှင်ဘုရားအား နောက်ဆုံးကန်တော့ ခြင်းဖြင့် တပည့်တော်မက ရှိခိုးကန်တော့လိုက်ပါတယ် ဘုရားဟုဆိုလျက် မြေကြီးပေါ်၌ ပုဆစ်တုပ် ဦးချ ကန်တော့လိုက်လေသည်။
ထိုသို့ ကန်တော့ပြီးနောက် တစ်ယောက် တစ်လမ်းတစ်ခရီးစီ ခွဲခွာလိုက်ကြသည်နှင့်တစ်ပြိုင်နက် မဟာပထဝီမြေကြီးသည် ပဲ့တင်သံဟည်းလျက် ပြင်းထန်စွာ တုန်လှုပ်လေတော့၏။
မဟာပထဝီမြေကြီး တုန်ဟည်းလှုပ်ခါသည်ကို သမန္တစက္ခုရှင် မြတ်စွာဘုရားသခင် သိမြင်တော်မူ လိုက်လေသည်။ ထိုကြောင့် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်နှင့် နာလန္ဒ မြို့အကြား ဗဟုပုတ္တကပညောင်ပင်ရင်းအရောက် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတော်မှ သုံးဂါဝုတ်မျှခရီးကို မြတ်စွာ ဘုရားရှင် တစ်ကိုယ်တည်း ြွကရောက်တော်မူလာပြီး လျှင် ဒိသာဖရဏရောင်ခြည်တော်ခြောက်သွယ် လွှတ် တော်မူလျက် စံနေကြိုလင့်တော်မူလေသည်။ အရှင်မဟာကဿပမထေရ်ကြီးသည် ဓုတင် အရာတွင် ဧတဒဂ်ရတော်မူပြီး ဘဒ္ဒကာပီလာနီ ရဟန္တာ ထေရီသည် ပုဗ္ဗေနိဝါသဧတဒဂ်ကို ရတော်မူသည်။
အရှင်မဟာကဿပမထေရ်မြတ်ကြီးသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးသည့်နောက် ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်တော်မြတ် ဟောကြားတော်မူသမျှ ဓမ္မ ဝိနယတို့ကို ယနေ့တိုင် မပျောက်ပျက် တည်တံ့နေစေ ရန်၊ ဦးစွာပထမ ဦးဆောင်ဦးရွက်ပြုတော်မူ၍ သံဂါယနာ တင်တော်မူခဲ့သည့် ကျေးဇူးရှင် မထေရ်မြတ်ကြီးတစ်ပါး ဖြစ်၏။ အရှင်မဟာကဿပမထေရ်မြတ်ကြီး၏ ဂုဏ် ကျေးဇူးကို သိမြင်တော်မူသည့် မြတ်စွာဘုရားရှင်က အရှင်မဟာကဿပမထေရ်မြတ်ကြီးနှင့် သင်္ကန်းချင်း အလဲအလှယ်ပြုပြီး ဝတ်ရုံခွင့် ပေးတော်မူလေသည်။ ဤသို့ချီးမြှောက်ခြင်းခံတော်မူရသည်မှာ ဤသာသနာ တော်၌ အရှင်မဟာကဿပမထေရ်မြတ်ကြီး တစ်ပါး တည်းသာ ရှိတော်မူ၏။
မြတ်စွာဘုရားရှင် ဝတ်ရုံတော်မူသည့် သင်္ကန်း ၏ ဂုဏ်တော်ကြီးမားပုံမှာလည်း ဗုဒ္ဓမြတ်စွာကိုယ်တော် တိုင် သေနနိဂုံး လူသေကောင်စွန့်ပစ်ရာအရပ်မှ သင်္ကန်း အလျာအဖြစ် ပံ့သကူကောက်ယူတော်မူစဉ်က မဟာ ပထဝီမြေကြီး သိမ့်သိမ့်တုန်သွားရလေသည်။ ထိုမျှ တန်ခိုးရှိန်စော် အာနုဘော်ကြီးသည့် သင်္ကန်းဖြစ်၏။ အရှင်မဟာကဿပမထေရ်မြတ်လည်း မြတ်စွာဘုရား ရှင်၏ ပံ့သကူသင်္ကန်းတော်မြတ်ကို ဝတ်ရုံလိုက်သည့် အချိန်မှစပြီး ဓုတင်အကျင့်(၁၃)ပါးကို အသက်ထက်ဆုံး ကျင့်ဆောင်သွားတော်မူလေသည်။
ဓုတင်ဆိုသည့် စကားလုံး၏အဓိပ္ပာယ်ကို သိမှ သာလျှင် ကျင့်ကြံအားထုတ်တော်မူကြသည့် သဒ္ဓါ ဝီရိယကို အံ့ဩချီးမွမ်း၍မဆုံး ကြည်ညိုနိုင်ကြမည်ဖြစ်၏။
ဓုတင်ဆိုသည်မှာ ကိလေသာအနှောင်အဖွဲ့မှ ခါထွက်ခြင်းဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ခါထွက်ခြင်းဆိုသည့် စကားကလည်း လုံ့လဝီရိယနှင့် ဆောင့်ခါရုန်းထွက်သည့် သဘော၊ သာယာမှုမှန်သမျှကို တွန်းလှန်ဖယ်ရှားသည့် သဘောကို ဆိုလိုခြင်းဖြစ်၏။

ဓုတင်(၁၃)ပါး ရှိသည်။
၁။ ပံ့သကူဓုတင် - ဒါယကာတို့လှူဒါန်းသော သင်္ကန်း ကို မဝတ်ရုံဘဲ လူတို့စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်များကို သာ လျှော်ဖွပ်အရောင်ဆိုး၍ ချုပ်ဖာဆက်စပ်ပြီး ဝတ်တော်မူခြင်း။
၂။ တိစီဝရိတ်ဓုတင် - ခါးဝတ်သင်းပိုင်၊ ကိုယ်ရုံဧကသီ၊ ပခုံးတင်ဒုကုဋ်၊ သင်္ကန်းကြီး ဤသုံးထည်မှအပ အပို မထားရှိ၊ မသုံးဆောင်ခြင်း။
၃။ ပိဏ္ဍပတ်ဓုတင် - ဆွမ်းခံ၍ရသော ဆွမ်းမှအပ လာဘ်ပိုလာဘ်လျှံအား အလှူမခံခြင်း။
၄။ သပဒါနစာရိကဓုတင် - ဆွမ်းရသည်ဖြစ်စေ၊ မရသည်ဖြစ်စေ အိမ်စဉ်အတိုင်းသာရပ်၍ ဆွမ်းခံခြင်း။
၅။ ဧကာသနိုက်ဓုတင်- တစ်ထိုင် တစ်နေရာတည်း တွင်သာ ဆွမ်းစားခြင်း။
၆။ ပတ္တပိုင်ဓုတင်- သပိတ်တစ်လုံးတည်းဖြင့်သာ ဆွမ်းစားခြင်း (တချို့က ဗတ်လဗိုင်ဟု လွဲမှားစွာ ပြောဆို ကြ၏၊ ဆွမ်းနှင့်ဟင်းကို ရောနှော၍စားခြင်းကို ဗတ်လဗိုင် ဟု ဆိုကြ၏။ အမှန်မှာ သပိတ်တစ်လုံးမှတစ်ပါး အခြား ခွက် ပန်းကန်များနှင့် အလှူမခံသည့်သဘော ဖြစ်၏။ ပတ္တဆိုသည်က ခွက်သပိတ်ကိုခေါ်၏။ ပတ္တပိဏ္ဍက ဆို သည့်ပါဠိမှ ပတ္တပိုဏ်ဖြစ်လာ၏။ ထိုမှ ပတ္တပိုင် ဖြစ်လာ၏။ ဤသည်ကို ဗတ်လဗိုင်ဟု လွဲမှားစွာ ပြောဆိုကြခြင်း ဖြစ်၏။)
၇။ ခလုပစ္ဆာဘတ္တဓုတင် - အကပ်ခံပြီးသော ဆွမ်းç ဘောဇဉ်ကို ဘုဉ်းပေးပြီးသည့်နောက် ထိုဆွမ်းç ဘောဇဉ် ကို ဝိနည်းတော်အရ ပရိကံပြုပြီး၍ နောက်ထပ်လာကပ် ပြန်သော်လည်း လက်ခံသုံးဆောင်မှု မရှိခြင်း။
၈။ အာရညိကဓုတင်- ရွာကျောင်းတွင်မနေဘဲ တော ကျောင်း၌သာနေခြင်း။
၉။ ရုက္ခမူဓုတင် -အမိုးအကာရှိသောကျောင်းတွင် မနေဘဲ သစ်တစ်ပင်ရင်း ဝါးတစ်ပင်အောက်၌သာနေ ခြင်း။
၁၀။ အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်- ကျောင်း၌လည်းမနေ၊ သစ်ပင်အောက်၌လည်း မနေဘဲ လွင်တည်းခေါင်၌သာ နေခြင်း။
၁၁။ သုသာနဓုတင်- သုသာန်၌သာနေခြင်း။
၁၂။ ယထာသန္တသိဓုတင် - နေရာကောင်း၊ေ ကျာင်း ကောင်း၊ ဆွမ်းကောင်းတို့ကို မရွေးချယ်ဘဲ ရသမျှနှင့် တင်းတိမ်ကျေနပ်ခြင်း။
၁၃။ နိသဇ်ဓုတင် -လဲလျောင်းခြင်း၊အိပ်စက်ခြင်းမပြုဘဲ ထိုင်ခြင်း၊ထခြင်း၊စင်္ကြံသွားလျက်သာနေခြင်း။ စသည်တို့ဖြစ်၏။

ကိလေသာစက်ကွင်းမှ ရုန်းထွက်ချင်ကြသည့် သူတော်ကောင်းများအဖို့ ငြိုငြင်စိတ်မရှိဘဲ ချမ်းသာစွာ ဖြင့် ဓုတင်ကို ကျင့်တော်မူကြသည့်အတွက် ဓုတင် ကျေးဇူး (၂၈)ပါး ရရှိနိုင်ကြလေသည်။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သက်တော်(၈၀)၊ ဝါတော် (၄၅)ဝါတွင် မဟာသက္ကရာဇ်(၁၄၈)ခုနှစ်၊ ကဆုန် လပြည့် အင်္ဂါနေ့၌ ကုသိနာရုံပြည် မလ္လာမင်းတို့၏ အင်ကြင်းဥယျာဉ်တော်၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို ပူဇော်သည့် အစီအရင်အတိုင်း မီးပူဇော်၍သဂြိုဟ်ကြလေသည်။ သို့သော် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ရုပ်ကလာပ်တော်မှာ မီးကူးစက် လောင်ကျွမ်းခြင်းမရှိသည်ကို တွေ့မြင်ကြရ လေသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် အရှင်မဟာ ကဿပမထေရ်မြတ်ကြီး ရောက်မလာသေးသဖြင့် ဘုရားရှင်၏ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို မဖူးမြော်၊ မပူဇော် ရသေးသောကြောင့် ဖြစ်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူပြီး ခုနစ်ရက် မြောက်နေ့တွင်-
အရှင်မဟာကဿပမထေရ်မြတ်ကြီးသည် တပည့်ရဟန်းငါးရာနှင့်အတူ ကုသိနာရုံသို့ ြွကရောက် တော်မူလာသည်။ ထိုသို့ ြွကရောက်တော်မူလာပြီး မြတ်စွာဘုရားရှင်အား နောက်ဆုံးပူဇော်ခြင်းဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခြေဖဝါးတော်အစုံကို ဦးခိုက်ဖူးလိုက် ပါရစေသားဟု အဓိဋ္ဌာန် ပြုလိုက်လေသည်။ ထိုအခါ ကြီးမားလှသည့် အတောင် (၁၂၀)မြင့်သည့် နံ့သာ ကရမက်၊ စန္ဒကူးထင်းပုံကြီး အတွင်းမှ ဘုရားရှင်၏ ခြေဖဝါးတော်အစုံတို့သည် တင့်တယ်စွာ ထွက်ြွကတော် မူလာပြီးအရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်ကြီး၏ ဦးခေါင်းတော်၌ တည်နေလေသည်။ အားရကျေနပ် လောက်သည်အထိ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ် ကြီး ထိပ်တင်မြတ်နိုး ရှိခိုးပြီးသည့်အခါတွင်မှသာ မူလစံတော်ရာဆီသို့ ခြေတော်အစုံ ပြန်လည် ကြွရောက် တော်မူသွားလေသည်။ ထိုအခါကျမှသာလျှင် ဘုရားရှင်၏ ရုပ်ကလာပ်တော်မှာ အလိုအလျောက် တေဇောဓာတ် လောင်ကျွမ်းတော်မူခဲ့လေတော့သည်။

အရှင်မဟာကဿပမထေရ်မြတ်ကြီး၏
ဂုဏ်တော်များ -
၁။ ရဟန်းဝတ်၍ တောထွက်လာစဉ် မြတ်စွာဘုရားရှင် ကိုယ်တော်တိုင်ကြွရောက်၍ ကြိုဆိုတော်မူခြင်း၊
၂။ မြတ်စွာဘုရား၏ သင်္ကန်းတော်ကို အလဲအလှယ် ပြု၍ ဝတ်ရုံတော်မူရခြင်း၊
၃။ ဓုတင်တစ်ဆယ့်သုံးပါးကို အသက်ထက်ဆုံး ကျင့်ဆောင်တော်မူခြင်း၊
၄။ မြတ်စွာဘုရားရုပ်ကလာပ်တော်ကို နောက်ဆုံးဖူးမြော် ခြင်းဖြင့် ဖူးမြော်ပြီးမှ တေဇောဓာတ် တောက်လောင် တော်မူခြင်း၊
၅။ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံဝင်တော်မူပြီးနောက် ပထမဆုံး သံဂါယနာတင်တော်မူခြင်းကို ဦးဆောင် ဦးရွက်ပြုတော်မူခြင်း၊
၆။ သက်တော် (၁၂၀) ရှည်တော်မူခြင်း၊
၇။ အမည်တူ ငါးဦးရှိသည့်အနက် မဟာဘွဲ့ကို အသိ အမှတ်ပြုခံရခြင်း၊
မြတ်စွာဘုရား၏ သာဝကရဟန်းတော်များ အနက် ကဿပဆိုသည့် အမည်တူ၊ ဘွဲ့တူ ရဟန်း (၅)ပါး ရှိ၏။ ထိုကဿပဆိုသည့်အမည်မှာ အမျိုးအနွယ် အလိုက် ခေါ်ကြသည့် အမည်များဖြစ်၏။ ဗြာဟ္မဏ လူမျိုးများသည် မျိုးဆက်နာမည်များကို ငယ်နာမည် ထက် တန်ဖိုးထားကြ၏။ ထို့ကြောင့် ကဿပအမျိုး အနွယ်များဖြစ်နေကြသဖြင့် နာမည်တူများဖြစ်နေကြ ခြင်းဖြစ်၏။

၁။ ဂင်္ဂါမြစ်တွင်နေသော ကဿပကို နဒီကဿပ ဟု ခေါ်ကြ၏။
၂။ ဥရုဝေလတောတွင်နေသော ကဿပကို ဥရုဝေလ ကဿပဟု ခေါ်၏။
၃။ ဂယာအရပ်မှာ နေသော ကဿပကို ဂယာ ကဿပဟု ခေါ်၏။
၄။ ဘုရင့်သားတော်ဖြစ်သည့်ကဿပကို ကုမာရ ကဿပဟု ခေါ်၏။
၅။ ပိပ္ပလိလုလင်မည်သော ကဿပသည် ဂုဏ်ကျေးဇူး အထူးကြီးကျယ်သည့် ကဿပ ဖြစ်သောကြောင့် အရှင်မဟာကဿပဟု ခေါ်ဆိုကြခြင်းဖြစ်လေသတည်း။

ဥက္ကလာမြင့်သန်းအောင်
အပ္ပမာဒဓမ္မရသမဂ္ဂဇင်း