မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးရွင္းလင္းေဟာၾကားေတာ္မူေသာ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္စက္၀ိုင္းေဒသနာေတာ္ကိုေလ့လာျခင္း
ရွစ္သြယ္ေသာ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ (လကၤာ)
၁။ မူလႏွစ္ျဖာ၊
၂။ သစၥာႏွစ္ခု၊
၃။ ေလးခုအလႊာ၊
၄။ အဂၤါတစ္ဆယ့္ႏွစ္ပါး၊တရားကုိယ္မ်ားႏွင့္
၅။ သံုးပါးအစပ္၊ ႏွစ္ရပ္မူလ၊
၆။ ၀ဋ္သံုး၀ႏွင့္
၇။ ကာလသံုးျဖာ၊
၈။ ျခင္းရာႏွစ္ဆယ္၊
ဤ ရွစ္သြယ္ကို၊ အလြယ္က်က္မွတ္၊ သိေစအပ္သည္၊ သံသရာမွလြတ္ေၾကာင္းတည္း။
၁။ မူလႏွစ္ျဖာ = အ၀ိဇၨာ ႏွင့္ တဏွာ
၂။ သစၥာႏွစ္ခု = ဒုကၡသစၥာ ႏွင့္ သမုဒယသစၥာ
(အတိတ္အေၾကာင္းႏွင့္ ပစၥုပၸန္အေၾကာင္းသည္ သမုဒယသစၥာ)
(ပစၥဳပၸန္အက်ဳိးႏွင့္ အနာဂတ္အက်ဳိးသည္ ဒုကၡသစၥာ)
၃။ ေလးခုအလႊာ = (၁) အကြက္တြင္ အတိတ္အေၾကာင္းတစ္လႊာ
(၂) အကြက္တြင္ ပစၥဳပၸန္အက်ဳိးတစ္လႊာ
(၃) အကြက္တြင္ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းတစ္လႊာ
(၄) အကြက္တြင္ အနာဂတ္အက်ဳိးတစ္လႊာ
၄။ အဂၤါတစ္ဆယ့္ႏွစ္ပါး = ၁။ အ၀ိဇၨာ၊ ၂။ သခၤါရ၊ ၃။ ၀ိညာဏ္၊ ၄။ နာမ္ရုပ္၊ ၅။ သဠာယတန၊ ၆။ ဖႆ၊ ၇။ ေ၀ဒနာ၊ ၈။ တဏွာ၊ ၉။ ဥပါဒါန္၊ ၁၀။ ကမၼဘ၀၊ ၁၁။ ဇာတိ၊ ၁၂။ ဇရာမရဏ။
၅။ သံုးပါးအစပ္ = သခၤါရ ႏွင့္ ၀ိညာဏ္သည္ (ပထမ) အစပ္ ၊
ေ၀ဒနာ ႏွင့္ တဏွာသည္ (ဒုတိယ) အစပ္ ၊
ကမၼဘ၀ ႏွင့္ ဇာတိသည္ (တတိယ) အစပ္ ၊
ႏွစ္ရပ္မူလ - တဏွာ ႏွင့္ အ၀ိဇၨာ
၆။ ၀ဋ္သံုးပါး = (၁) အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္သည္ ကိေလသာ၀ဋ္သံုးပါး
(၂) သခၤါရ ႏွင့္ ကမၼဘ၀သည္ ကမၼ၀ဋ္ႏွစ္ပါး
(၃) ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ၊ ဇာတ(ဥပၸပတၱိဘ၀)၊ ဇရာမရဏ သည္ ၀ိပါက၀ဋ္ရွစ္ပါး၊
၇။ ကာလသံုးပါး = အတိတ္၊ ပစၥဳပၸန္၊ အနာဂတ္
(တစ္နည္း)
လြန္ေလၿပီးေသာအတိတ္ကာလ
ယခုျဖစ္ဆဲပစၥဳပၸန္ကာလ
ေနာင္ျဖစ္လတၱံေသာအနာဂတ္ကာလ။
၈။ ျခင္းရာႏွစ္ဆယ္ = (၁) အကြက္တြင္ အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ဘ၀(အတိတ္အေၾကာင္းျခင္းရာငါးပါး)
(၂) အကြက္တြင္ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ(ပစၥဳပၸန္အက်ဳိးျခင္းရာငါးပါး)
(၃) အကြက္တြင္ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀၊ အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ (ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းျခင္းရာငါးပါး)
(၄) အကြက္တြင္ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ(အနာဂတ္အက်ဳိးျခင္းရာငါးပါး)
အ၀ိဇၨာဆိုသည္မွာ - သစၥာေလးပါး၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားတို႕ကိုမသိျခင္း၊ ယင္းတရားတို႕အေပၚ၌ ေတြေ၀ျခင္း၊ အာရံု၌ရိွေသာ တရားတို႕ကို အမွန္မျမင္ မသိေအာင္ ဖံုးလႊမ္းတတ္ျခင္း၊ အာသ၀လွ်င္ နီးေသာအေၾကာင္းရိွျခင္းေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာသည္မ်က္ကန္းႏွင့္ တူပါတယ္။
သခၤါရသံုးမ်ဳိးရိွပါတယ္ - ၁။ ကာယသခၤါရ၊ (ကိုယ္ျဖင့္ အားထုတ္ျပဳလုပ္ျခင္း)
၂။ ၀စီသခၤါရ၊ (ႏႈတ္ျဖင့္ အားထုတ္ျပဳလုပ္ျခင္း)
၃။ စိတၱသခၤါရ၊ (စိတ္အားျဖင့္ ေတြးေတာၾကံစည္ျခင္း)
(တနည္း)
ပုညာဘိသခၤါရ(အ၀ိဇၨာဂေတာ၊ပုညာဘိသခၤေရာတိ) အ၀ိဇၨာ တရားကိန္းေသာ ပုဂၢဳိလ္သည္ ပုညတည္းဟူေသာ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈတို႕အား အဘိလြန္ကဲစြာ သခၤေရာတိ ျပဳလုပ္ေလ့ရိွပါသည္။ သစၥာမသိဘဲႏွင့္ျပဳလုပ္ေသာ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈကို ဆိုလိုပါတယ္။
အပုညာဘိသခၤါရ - အပုည - အကုသိုလ္တရားအစုကို၊ အဘိ - လြန္ကဲစြာ၊ သခၤါရ - ျပဳလုပ္ျခင္း။
အနဥၥာဘိသခၤါရ - အနဥၥ - ျဗဟၼာ့ျပည္ေရာက္ေၾကာင္း၊ စ်ာန္လမ္းျဖစ္တဲ့ သမထဘာ၀နာပြားမ်ားျခင္း အလုပ္ကို၊ အဘိ - လြန္ကဲစြာ၊ သခၤါရ - ျပဳလုပ္ျခင္း။
မွတ္ခ်က္။ ။ ယင္းသခၤါရ(၃)ပါးတို႕သည္ အ၀ိဇၨာတရား ကိန္းေသာ ပုဂၢဳိလ္မ်ားသာလွ်င္ ျပဳလုပ္ ေလ့ ရိွသျဖင့္ အ၀ိဇၨာလွ်င္ နီးေသာအေၾကာင္း ျဖစ္၏။
ဆိုလိုရင္းမွာ အ၀ိဇၨာေၾကာင့္ ပုည၊ အပုည ႏွင့္ အာနဥၥာဘိသခၤါရတို႕ ျပဳလုပ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
ထို႕ေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာ ပစၥေယာ ပုညာဘိသခၤါရ၊
အ၀ိဇၨာ ပစၥယာ အပုညာဘိသခၤါရ၊
အ၀ိဇၨာ ပစၥယာ အာနဥၥဘိသခၤါရတို႕ကို ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။
၀ိညာဏ္ ပဋိသေႏၶ ၀ိညာဏ္ ဟုယူပါ။
သႏၵဟန=ပစၥဳပၸ႒ာနံဟု ဆိုသျဖင့္ စုတိပဋိသေႏၶဟူေသာ ဘ၀ႏွစ္ပါးကို တစ္စပ္တည္းကဲ့သို႕ စပ္တတ္ေသာ တရားျဖစ္ပါတယ္။
နာမ္ရုပ္ နာမ္ဓာတ္(၄)ပါးတြင္ ၀ိညာဏ္သည္ စိတ္ နာမ္ ဓမၼျဖစ္ၿပီး ေ၀ဒနာ၊ သညာႏွင့္ သခၤါရ တို႕သည္ ေစတသိက္နာမ္ဓမၼမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။
ခ်ဲ႕လွ်င္ စိတ္(၈၉)ပါး၊ ေစတသိက္(၅၂)ပါး၊ ရုပ္ဓာတ္(၁)ပါး၊ ခ်ဲ႕လွ်င္ ရုပ္(၂၈)ပါး၊ ေပါင္းလိုက္ေသာ္ ရုပ္နာမ္ခႏၶာ (၅)ပါး၊ စိတ္ေစတသိက္ ႏွင့္ ရုပ္ (၁၆၉)ပါး။
သဠာယတန သို႕မဟုတ္ ဆဠာယတန=မ်က္စိအၾကည္၊ နားအၾကည္၊ ႏွာေခါင္းအၾကည္၊ လွ်ာအၾကည္၊ ကိုယ္အၾကည္၊ စိတ္ဟူ၍ အၾကည္ဓာတ္(၆)ပါး။
ဖႆ အာရံုႏွင့္ေတြ႕ထိျခင္း၊ ထိပါးျခင္း၊ ႀကိတ္နယ္ျခင္း။
ေ၀ဒနာ အာရံု၏ အရသာကို အစဥ္ခံစားျခင္း၊ သံုးေဆာင္ျခင္း၊ (တနည္း) ေ၀ဒနာမွာ သုခ၊ ဒုကၡ၊ ဥေပကၡာေ၀ဒနာ (ေကာင္း၊ မေကာင္း၊ အလတ္စား) ကို ခံစားျခင္း။
တဏွာ (၁) ကာမတဏွာ - ငါးပါးအာရံု ကာမဂုဏ္ကို လိုခ်င္တပ္မက္ျခင္း၊ ကာမရာဂျဖင့္ သာယာျခင္း၊
(၂) ဘ၀တဏွာ - မိမိ၏ ေရာက္ရာဘ၀ကို တပ္မက္ သာယာျခင္း၊ သႆတဒိ႒ိ ႏွင့္ ယွဥ္တြဲ၍ သာယာျခင္း၊
(၃) ၀ိဘ၀တဏွာ - ဘ၀ျပတ္မႈကို တပ္မက္ ႏွစ္သက္ျခင္း၊ ဥေစၦဒဒိ႒ိႏွင့္ယွဥ္တြဲ၍ သာယာျခင္း၊
ယင္းတဏွာ(၃)တန္အား (အာ-ကာ-သံ)ျဖင့္ ေျမွာက္ပါက တဏွာအစစ္ (၁၀၈)ပါး ရပါတယ္။
ဥပါဒါန္ ေလးမ်ဳိးရိွပါတယ္။
(၁) ကာမုပါဒါန္ - ကာမဂုဏ္တရားတို႕ကို စြဲစြဲလမ္းလမ္း ျဖစ္တတ္သည့္ ေလာဘတရား။
(၂) ဒိ႒ဳပါဒါန္ - အယူမွား၊ အမွတ္မွား၊ အသိမွားတို႕ကို စြဲလမ္းစြာ ျဖစ္ေပၚေသာ ဒိ႒ိတရား၊
(၃) သီလဗၺတုပါဒါန္ - အက်င့္သီလ မမွန္ျခင္း၊ မွားေသာ အက်င့္တရားကို မွန္သည္ ထင္၍ က်င့္ၾကံ အားထုတ္ျခင္း၊ မွန္ေသာ တရားကို မွားသည္ ထင္မွတ္ျခင္း။
(၄) အတၱ၀ါဒုပါဒါန္ - မိမိ၏ အယူ၀ါဒ၊ မိမိ၏ တရားသာ မွန္၏ဟု ယူထားေသာ ဒိ႒ိတရား။ အတၱေကာင္ အသက္လိပ္ျပာေကာင္ ရိွသည္ဟု အယူမွားျခင္း။
ကမၼဘ၀ ဆိုသည္မွာ -
(၁) ကာယကံ - ကိုယ္ျဖင့္ျပဳလုပ္ျခင္း။
(၂) ၀စီကံ - ႏႈတ္ျဖင့္ျပဳလုပ္ျခင္း။
(၃) မေနာကံ - စိတ္ျဖင့္ၾကံစည္ျခင္း။
ဥပါဒါန္ေလးပါး တည္းဟူေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ကမၼဘ၀, ဥပပတၱိဘ၀ ဟူေသာ အက်ဳိးတရားမ်ား
ျဖစ္လာရကုန္၏ ဟူရာ၌ ကမၼဘ၀မွ ပုညာဘိသခၤါရ, အပုညာဘိသခၤါရ, အာေနဥၨာဘိသခၤါရ - သခၤါရသံုးပါး
တို႕ကိုသာ ေကာက္ယူရမည္။
ဥပပတၱိဘ၀မွ ကာမဘ၀၊ ရူပဘ၀၊ အရူပဘ၀၊ သညီဘ၀၊ အသညီဘ၀၊ ေန၀သညီနာသညီဘ၀၊
ဧကေ၀ါကာရဘ၀၊ စတုေ၀ါကာရဘ၀၊ ပဥၥေ၀ါကာရဘ၀ ဟူ၍ တစ္ဖန္ အျပားအားျဖင့္ ခြဲထြက္သြား၏။
ဥပါဒါန္ေၾကာင့္ ဘ၀အက်ဳိးျဖစ္ျခင္းမွာ ဥပပတၱိဘ၀ႏွင့္ ကမၼဘ၀ ႏွစ္မ်ဳိးစလံုး အက်ဳိးျဖစ္သည္ဟု ေကာက္ရ၏။
ကမၼဘ၀သည္ ဇာတိအက်ဳိးအတြက္ အေၾကာင္းတရားဟု ေကာက္ရသည္။
ဇာတိ ကမၼဘ၀တည္းဟူေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ဇာတိျဖစ္၏ ဟု ဆိုရာတြင္ ၀ိညာဏ္ ျဖစ္စဥ္ကဲ့သို႕ ပဋိသေႏၶ၀ိညာဏ္စိတ္(၁၉)ပါးတို႕ႏွင့္ ကမၼဇရုပ္ (၂၀)ပါး တို႕သည္ ပါ၀င္ၾကကုန္၏ ဟု ေကာက္ရ၏ ။
ဇရာမရဏ ဇာတိသည္ အေၾကာင္းျဖစ္၍ ဇရာမရဏသည္ အက်ဳိး ျဖစ္ပါသည္။ ဇရာလကၡဏာေလးမ်ဳိးရိွသည္ -
၁။ ဇီရဏဇရာ - ရင့္က်က္ျခင္း။
၂။ ခ႑ိစၥဇရာ - သြားက်ဳိးျခင္း။
၃။ ပါလိတၱဇရာ - ဆံျဖဴျခင္း။
၄။ ၀လိတၱဇရာ - အေရတြန္႕ျခင္း။
ဤဇရာလကၡဏာ၏ လမ္းေၾကာင္းမ်ားကို ျမင္သျဖင့္ ၄င္းလမ္းေၾကာင္းသည္ ဥပါဒ္, ဌီ, ဘင္ အားျဖင့္
ပ်က္စီးျခင္းျဖစ္သည္။ ပ်က္စီးရပံုတို႕သည္ ဇရာအစစ္ျဖစ္ေလ၏။
မရဏသံုးပါးရိွသည္ -
၁။ ခႏၶာနံ ေဘေဒါ - ခႏၶာငါးပါးတို႕ ပ်က္စီးၿပိဳကြဲျခင္း။
၂။ ကေဠ၀ရႆ နိေကၡေပါ - အေသေကာင္ကို စြန္႕ပစ္ျခင္း။
၃။ ဇီ၀ိတိၿႏၵိယႆ ဥပေစၦေဒါ - ဇိ၀ိတိေျႏၵ ျပတ္စဲျခင္း။
ဇာတိေၾကာင့္ ဤဇရာေလးမ်ဳိး၊ မရဏသံုးမ်ဳိးတို႕ အက်ဳိးတရားမ်ား ျဖစ္လာၾကကုန္၏ ။
ေနာက္ဆက္တြဲ
အ၀ိဇၨာ ျဖစ္ေၾကာင္းတရား
အဘယ္အေၾကာင္းေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာ ျဖစ္သနည္း။
အာသေ၀ါတရား ၄ ပါး ေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာ ျဖစ္၏ ။
ခႏၶာအရိွျဖစ္ပ်က္၊ ဉာဏ္အသိ မဂ္နဲ႕မကိုက္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ားေသခါနီး ဘယ္တရားျခယ္လွယ္ သိမ္းပိုက္
ေသရပါသလဲ။
အာသေ၀ါတရား သိမ္းပိုက္ၿပီး ေသၾကရပါတယ္။
အာသေ၀ါတရားဆိုတာ - ဘုရားသခင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ႀကီးက အာသ၀ကၡယသုတ္ ဣတိ၀ုတ္ပါဠိေတာ္မွာ အထက္ဘ၀ဂ္၊ ေအာက္အ၀ီစိတိုင္ေအာင္ ေမ်ာေအာင္၊ ျမဳပ္ေအာင္ လုပ္တတ္ တဲ့ တရားလို႕ ေဟာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ အာသေ၀ါတရား(၄)ပါးမွာ -
(၁) ကာမာသ၀ - ဆိုတာက ကာမ(၁၁)ဘံု၌ ျမဳပ္ေအာင္၊ ေမ်ာေအာင္ လုပ္တတ္တဲ့ ေလာဘတရား။
(၂) ဘ၀ါသ၀ - ဆိုတာက ေန၀သညာ နာသညာယတန ဘံုတည္းဟူေသာ ရူပ(၁၆)ဘံုႏွင့္
အရူပ(၄)ဘံု၊ ေပါင္းျဗဟၼာဘံု (၂၀)၌ ျမဳပ္ေအာင္ ေမ်ာေအာင္ လုပ္တတ္တဲ့ ေလာဘတရား။
(၃) ဒိ႒ာသ၀ - ဆိုတာ အပါယ္ေလးပါးသို႕ က်ေအာင္ လုပ္တတ္တဲ့ ဒိ႒ိတရား။
(၄) အ၀ိဇၨာသ၀ - ဆိုတာက သံုးဆယ့္တစ္ဘံုလံုးကို ျခံဳၿပီး ျမဳပ္ေအာင္၊ ေမ်ာေအာင္ လုပ္တတ္တဲ့
ေမာဟတရား ဟူ၍ (၄) ပါး ရိွပါတယ္။
Credit to ဦးဆန္းတင္ ဗုဒၶ၏အပါယ္ပိတ္တရား ႏွင့္ ဆရာႀကီးဦးၾကင္ေရႊ ၏ ပခုကၠဴ၀ိပႆနာ မွ ေကာက္ႏႈတ္ ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။
ရွစ္သြယ္ေသာ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ (လကၤာ)
၁။ မူလႏွစ္ျဖာ၊
၂။ သစၥာႏွစ္ခု၊
၃။ ေလးခုအလႊာ၊
၄။ အဂၤါတစ္ဆယ့္ႏွစ္ပါး၊တရားကုိယ္မ်ားႏွင့္
၅။ သံုးပါးအစပ္၊ ႏွစ္ရပ္မူလ၊
၆။ ၀ဋ္သံုး၀ႏွင့္
၇။ ကာလသံုးျဖာ၊
၈။ ျခင္းရာႏွစ္ဆယ္၊
ဤ ရွစ္သြယ္ကို၊ အလြယ္က်က္မွတ္၊ သိေစအပ္သည္၊ သံသရာမွလြတ္ေၾကာင္းတည္း။
၁။ မူလႏွစ္ျဖာ = အ၀ိဇၨာ ႏွင့္ တဏွာ
၂။ သစၥာႏွစ္ခု = ဒုကၡသစၥာ ႏွင့္ သမုဒယသစၥာ
(အတိတ္အေၾကာင္းႏွင့္ ပစၥုပၸန္အေၾကာင္းသည္ သမုဒယသစၥာ)
(ပစၥဳပၸန္အက်ဳိးႏွင့္ အနာဂတ္အက်ဳိးသည္ ဒုကၡသစၥာ)
၃။ ေလးခုအလႊာ = (၁) အကြက္တြင္ အတိတ္အေၾကာင္းတစ္လႊာ
(၂) အကြက္တြင္ ပစၥဳပၸန္အက်ဳိးတစ္လႊာ
(၃) အကြက္တြင္ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းတစ္လႊာ
(၄) အကြက္တြင္ အနာဂတ္အက်ဳိးတစ္လႊာ
၄။ အဂၤါတစ္ဆယ့္ႏွစ္ပါး = ၁။ အ၀ိဇၨာ၊ ၂။ သခၤါရ၊ ၃။ ၀ိညာဏ္၊ ၄။ နာမ္ရုပ္၊ ၅။ သဠာယတန၊ ၆။ ဖႆ၊ ၇။ ေ၀ဒနာ၊ ၈။ တဏွာ၊ ၉။ ဥပါဒါန္၊ ၁၀။ ကမၼဘ၀၊ ၁၁။ ဇာတိ၊ ၁၂။ ဇရာမရဏ။
၅။ သံုးပါးအစပ္ = သခၤါရ ႏွင့္ ၀ိညာဏ္သည္ (ပထမ) အစပ္ ၊
ေ၀ဒနာ ႏွင့္ တဏွာသည္ (ဒုတိယ) အစပ္ ၊
ကမၼဘ၀ ႏွင့္ ဇာတိသည္ (တတိယ) အစပ္ ၊
ႏွစ္ရပ္မူလ - တဏွာ ႏွင့္ အ၀ိဇၨာ
၆။ ၀ဋ္သံုးပါး = (၁) အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္သည္ ကိေလသာ၀ဋ္သံုးပါး
(၂) သခၤါရ ႏွင့္ ကမၼဘ၀သည္ ကမၼ၀ဋ္ႏွစ္ပါး
(၃) ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ၊ ဇာတ(ဥပၸပတၱိဘ၀)၊ ဇရာမရဏ သည္ ၀ိပါက၀ဋ္ရွစ္ပါး၊
၇။ ကာလသံုးပါး = အတိတ္၊ ပစၥဳပၸန္၊ အနာဂတ္
(တစ္နည္း)
လြန္ေလၿပီးေသာအတိတ္ကာလ
ယခုျဖစ္ဆဲပစၥဳပၸန္ကာလ
ေနာင္ျဖစ္လတၱံေသာအနာဂတ္ကာလ။
၈။ ျခင္းရာႏွစ္ဆယ္ = (၁) အကြက္တြင္ အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ဘ၀(အတိတ္အေၾကာင္းျခင္းရာငါးပါး)
(၂) အကြက္တြင္ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ(ပစၥဳပၸန္အက်ဳိးျခင္းရာငါးပါး)
(၃) အကြက္တြင္ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀၊ အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ (ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းျခင္းရာငါးပါး)
(၄) အကြက္တြင္ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ(အနာဂတ္အက်ဳိးျခင္းရာငါးပါး)
အ၀ိဇၨာဆိုသည္မွာ - သစၥာေလးပါး၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားတို႕ကိုမသိျခင္း၊ ယင္းတရားတို႕အေပၚ၌ ေတြေ၀ျခင္း၊ အာရံု၌ရိွေသာ တရားတို႕ကို အမွန္မျမင္ မသိေအာင္ ဖံုးလႊမ္းတတ္ျခင္း၊ အာသ၀လွ်င္ နီးေသာအေၾကာင္းရိွျခင္းေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာသည္မ်က္ကန္းႏွင့္ တူပါတယ္။
သခၤါရသံုးမ်ဳိးရိွပါတယ္ - ၁။ ကာယသခၤါရ၊ (ကိုယ္ျဖင့္ အားထုတ္ျပဳလုပ္ျခင္း)
၂။ ၀စီသခၤါရ၊ (ႏႈတ္ျဖင့္ အားထုတ္ျပဳလုပ္ျခင္း)
၃။ စိတၱသခၤါရ၊ (စိတ္အားျဖင့္ ေတြးေတာၾကံစည္ျခင္း)
(တနည္း)
ပုညာဘိသခၤါရ(အ၀ိဇၨာဂေတာ၊ပုညာဘိသခၤေရာတိ) အ၀ိဇၨာ တရားကိန္းေသာ ပုဂၢဳိလ္သည္ ပုညတည္းဟူေသာ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈတို႕အား အဘိလြန္ကဲစြာ သခၤေရာတိ ျပဳလုပ္ေလ့ရိွပါသည္။ သစၥာမသိဘဲႏွင့္ျပဳလုပ္ေသာ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈကို ဆိုလိုပါတယ္။
အပုညာဘိသခၤါရ - အပုည - အကုသိုလ္တရားအစုကို၊ အဘိ - လြန္ကဲစြာ၊ သခၤါရ - ျပဳလုပ္ျခင္း။
အနဥၥာဘိသခၤါရ - အနဥၥ - ျဗဟၼာ့ျပည္ေရာက္ေၾကာင္း၊ စ်ာန္လမ္းျဖစ္တဲ့ သမထဘာ၀နာပြားမ်ားျခင္း အလုပ္ကို၊ အဘိ - လြန္ကဲစြာ၊ သခၤါရ - ျပဳလုပ္ျခင္း။
မွတ္ခ်က္။ ။ ယင္းသခၤါရ(၃)ပါးတို႕သည္ အ၀ိဇၨာတရား ကိန္းေသာ ပုဂၢဳိလ္မ်ားသာလွ်င္ ျပဳလုပ္ ေလ့ ရိွသျဖင့္ အ၀ိဇၨာလွ်င္ နီးေသာအေၾကာင္း ျဖစ္၏။
ဆိုလိုရင္းမွာ အ၀ိဇၨာေၾကာင့္ ပုည၊ အပုည ႏွင့္ အာနဥၥာဘိသခၤါရတို႕ ျပဳလုပ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
ထို႕ေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာ ပစၥေယာ ပုညာဘိသခၤါရ၊
အ၀ိဇၨာ ပစၥယာ အပုညာဘိသခၤါရ၊
အ၀ိဇၨာ ပစၥယာ အာနဥၥဘိသခၤါရတို႕ကို ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။
၀ိညာဏ္ ပဋိသေႏၶ ၀ိညာဏ္ ဟုယူပါ။
သႏၵဟန=ပစၥဳပၸ႒ာနံဟု ဆိုသျဖင့္ စုတိပဋိသေႏၶဟူေသာ ဘ၀ႏွစ္ပါးကို တစ္စပ္တည္းကဲ့သို႕ စပ္တတ္ေသာ တရားျဖစ္ပါတယ္။
နာမ္ရုပ္ နာမ္ဓာတ္(၄)ပါးတြင္ ၀ိညာဏ္သည္ စိတ္ နာမ္ ဓမၼျဖစ္ၿပီး ေ၀ဒနာ၊ သညာႏွင့္ သခၤါရ တို႕သည္ ေစတသိက္နာမ္ဓမၼမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။
ခ်ဲ႕လွ်င္ စိတ္(၈၉)ပါး၊ ေစတသိက္(၅၂)ပါး၊ ရုပ္ဓာတ္(၁)ပါး၊ ခ်ဲ႕လွ်င္ ရုပ္(၂၈)ပါး၊ ေပါင္းလိုက္ေသာ္ ရုပ္နာမ္ခႏၶာ (၅)ပါး၊ စိတ္ေစတသိက္ ႏွင့္ ရုပ္ (၁၆၉)ပါး။
သဠာယတန သို႕မဟုတ္ ဆဠာယတန=မ်က္စိအၾကည္၊ နားအၾကည္၊ ႏွာေခါင္းအၾကည္၊ လွ်ာအၾကည္၊ ကိုယ္အၾကည္၊ စိတ္ဟူ၍ အၾကည္ဓာတ္(၆)ပါး။
ဖႆ အာရံုႏွင့္ေတြ႕ထိျခင္း၊ ထိပါးျခင္း၊ ႀကိတ္နယ္ျခင္း။
ေ၀ဒနာ အာရံု၏ အရသာကို အစဥ္ခံစားျခင္း၊ သံုးေဆာင္ျခင္း၊ (တနည္း) ေ၀ဒနာမွာ သုခ၊ ဒုကၡ၊ ဥေပကၡာေ၀ဒနာ (ေကာင္း၊ မေကာင္း၊ အလတ္စား) ကို ခံစားျခင္း။
တဏွာ (၁) ကာမတဏွာ - ငါးပါးအာရံု ကာမဂုဏ္ကို လိုခ်င္တပ္မက္ျခင္း၊ ကာမရာဂျဖင့္ သာယာျခင္း၊
(၂) ဘ၀တဏွာ - မိမိ၏ ေရာက္ရာဘ၀ကို တပ္မက္ သာယာျခင္း၊ သႆတဒိ႒ိ ႏွင့္ ယွဥ္တြဲ၍ သာယာျခင္း၊
(၃) ၀ိဘ၀တဏွာ - ဘ၀ျပတ္မႈကို တပ္မက္ ႏွစ္သက္ျခင္း၊ ဥေစၦဒဒိ႒ိႏွင့္ယွဥ္တြဲ၍ သာယာျခင္း၊
ယင္းတဏွာ(၃)တန္အား (အာ-ကာ-သံ)ျဖင့္ ေျမွာက္ပါက တဏွာအစစ္ (၁၀၈)ပါး ရပါတယ္။
ဥပါဒါန္ ေလးမ်ဳိးရိွပါတယ္။
(၁) ကာမုပါဒါန္ - ကာမဂုဏ္တရားတို႕ကို စြဲစြဲလမ္းလမ္း ျဖစ္တတ္သည့္ ေလာဘတရား။
(၂) ဒိ႒ဳပါဒါန္ - အယူမွား၊ အမွတ္မွား၊ အသိမွားတို႕ကို စြဲလမ္းစြာ ျဖစ္ေပၚေသာ ဒိ႒ိတရား၊
(၃) သီလဗၺတုပါဒါန္ - အက်င့္သီလ မမွန္ျခင္း၊ မွားေသာ အက်င့္တရားကို မွန္သည္ ထင္၍ က်င့္ၾကံ အားထုတ္ျခင္း၊ မွန္ေသာ တရားကို မွားသည္ ထင္မွတ္ျခင္း။
(၄) အတၱ၀ါဒုပါဒါန္ - မိမိ၏ အယူ၀ါဒ၊ မိမိ၏ တရားသာ မွန္၏ဟု ယူထားေသာ ဒိ႒ိတရား။ အတၱေကာင္ အသက္လိပ္ျပာေကာင္ ရိွသည္ဟု အယူမွားျခင္း။
ကမၼဘ၀ ဆိုသည္မွာ -
(၁) ကာယကံ - ကိုယ္ျဖင့္ျပဳလုပ္ျခင္း။
(၂) ၀စီကံ - ႏႈတ္ျဖင့္ျပဳလုပ္ျခင္း။
(၃) မေနာကံ - စိတ္ျဖင့္ၾကံစည္ျခင္း။
ဥပါဒါန္ေလးပါး တည္းဟူေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ကမၼဘ၀, ဥပပတၱိဘ၀ ဟူေသာ အက်ဳိးတရားမ်ား
ျဖစ္လာရကုန္၏ ဟူရာ၌ ကမၼဘ၀မွ ပုညာဘိသခၤါရ, အပုညာဘိသခၤါရ, အာေနဥၨာဘိသခၤါရ - သခၤါရသံုးပါး
တို႕ကိုသာ ေကာက္ယူရမည္။
ဥပပတၱိဘ၀မွ ကာမဘ၀၊ ရူပဘ၀၊ အရူပဘ၀၊ သညီဘ၀၊ အသညီဘ၀၊ ေန၀သညီနာသညီဘ၀၊
ဧကေ၀ါကာရဘ၀၊ စတုေ၀ါကာရဘ၀၊ ပဥၥေ၀ါကာရဘ၀ ဟူ၍ တစ္ဖန္ အျပားအားျဖင့္ ခြဲထြက္သြား၏။
ဥပါဒါန္ေၾကာင့္ ဘ၀အက်ဳိးျဖစ္ျခင္းမွာ ဥပပတၱိဘ၀ႏွင့္ ကမၼဘ၀ ႏွစ္မ်ဳိးစလံုး အက်ဳိးျဖစ္သည္ဟု ေကာက္ရ၏။
ကမၼဘ၀သည္ ဇာတိအက်ဳိးအတြက္ အေၾကာင္းတရားဟု ေကာက္ရသည္။
ဇာတိ ကမၼဘ၀တည္းဟူေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ဇာတိျဖစ္၏ ဟု ဆိုရာတြင္ ၀ိညာဏ္ ျဖစ္စဥ္ကဲ့သို႕ ပဋိသေႏၶ၀ိညာဏ္စိတ္(၁၉)ပါးတို႕ႏွင့္ ကမၼဇရုပ္ (၂၀)ပါး တို႕သည္ ပါ၀င္ၾကကုန္၏ ဟု ေကာက္ရ၏ ။
ဇရာမရဏ ဇာတိသည္ အေၾကာင္းျဖစ္၍ ဇရာမရဏသည္ အက်ဳိး ျဖစ္ပါသည္။ ဇရာလကၡဏာေလးမ်ဳိးရိွသည္ -
၁။ ဇီရဏဇရာ - ရင့္က်က္ျခင္း။
၂။ ခ႑ိစၥဇရာ - သြားက်ဳိးျခင္း။
၃။ ပါလိတၱဇရာ - ဆံျဖဴျခင္း။
၄။ ၀လိတၱဇရာ - အေရတြန္႕ျခင္း။
ဤဇရာလကၡဏာ၏ လမ္းေၾကာင္းမ်ားကို ျမင္သျဖင့္ ၄င္းလမ္းေၾကာင္းသည္ ဥပါဒ္, ဌီ, ဘင္ အားျဖင့္
ပ်က္စီးျခင္းျဖစ္သည္။ ပ်က္စီးရပံုတို႕သည္ ဇရာအစစ္ျဖစ္ေလ၏။
မရဏသံုးပါးရိွသည္ -
၁။ ခႏၶာနံ ေဘေဒါ - ခႏၶာငါးပါးတို႕ ပ်က္စီးၿပိဳကြဲျခင္း။
၂။ ကေဠ၀ရႆ နိေကၡေပါ - အေသေကာင္ကို စြန္႕ပစ္ျခင္း။
၃။ ဇီ၀ိတိၿႏၵိယႆ ဥပေစၦေဒါ - ဇိ၀ိတိေျႏၵ ျပတ္စဲျခင္း။
ဇာတိေၾကာင့္ ဤဇရာေလးမ်ဳိး၊ မရဏသံုးမ်ဳိးတို႕ အက်ဳိးတရားမ်ား ျဖစ္လာၾကကုန္၏ ။
ေနာက္ဆက္တြဲ
အ၀ိဇၨာ ျဖစ္ေၾကာင္းတရား
အဘယ္အေၾကာင္းေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာ ျဖစ္သနည္း။
အာသေ၀ါတရား ၄ ပါး ေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာ ျဖစ္၏ ။
ခႏၶာအရိွျဖစ္ပ်က္၊ ဉာဏ္အသိ မဂ္နဲ႕မကိုက္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ားေသခါနီး ဘယ္တရားျခယ္လွယ္ သိမ္းပိုက္
ေသရပါသလဲ။
အာသေ၀ါတရား သိမ္းပိုက္ၿပီး ေသၾကရပါတယ္။
အာသေ၀ါတရားဆိုတာ - ဘုရားသခင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ႀကီးက အာသ၀ကၡယသုတ္ ဣတိ၀ုတ္ပါဠိေတာ္မွာ အထက္ဘ၀ဂ္၊ ေအာက္အ၀ီစိတိုင္ေအာင္ ေမ်ာေအာင္၊ ျမဳပ္ေအာင္ လုပ္တတ္ တဲ့ တရားလို႕ ေဟာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ အာသေ၀ါတရား(၄)ပါးမွာ -
(၁) ကာမာသ၀ - ဆိုတာက ကာမ(၁၁)ဘံု၌ ျမဳပ္ေအာင္၊ ေမ်ာေအာင္ လုပ္တတ္တဲ့ ေလာဘတရား။
(၂) ဘ၀ါသ၀ - ဆိုတာက ေန၀သညာ နာသညာယတန ဘံုတည္းဟူေသာ ရူပ(၁၆)ဘံုႏွင့္
အရူပ(၄)ဘံု၊ ေပါင္းျဗဟၼာဘံု (၂၀)၌ ျမဳပ္ေအာင္ ေမ်ာေအာင္ လုပ္တတ္တဲ့ ေလာဘတရား။
(၃) ဒိ႒ာသ၀ - ဆိုတာ အပါယ္ေလးပါးသို႕ က်ေအာင္ လုပ္တတ္တဲ့ ဒိ႒ိတရား။
(၄) အ၀ိဇၨာသ၀ - ဆိုတာက သံုးဆယ့္တစ္ဘံုလံုးကို ျခံဳၿပီး ျမဳပ္ေအာင္၊ ေမ်ာေအာင္ လုပ္တတ္တဲ့
ေမာဟတရား ဟူ၍ (၄) ပါး ရိွပါတယ္။
Credit to ဦးဆန္းတင္ ဗုဒၶ၏အပါယ္ပိတ္တရား ႏွင့္ ဆရာႀကီးဦးၾကင္ေရႊ ၏ ပခုကၠဴ၀ိပႆနာ မွ ေကာက္ႏႈတ္ ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။