လူတစ္ေယာက္ ထြန္းထြန္းေပါက္ေပါက္၊ ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ျဖစ္ဖို႕အတြက္ ျမန္မာစကားမွာ ေျပာေလ့ေျပာထ ရိွတာကေတာ့ ‘အစြမ္းအစရိွဖို႕လိုတယ္’ တဲ့။
ဒီစကားရဲ႕ရည္ရြယ္ခ်က္က အမ်ားေျပာဆိုေနၾကတဲ့ အဓိပၸါယ္အရေတာ့ ပင္ကိုယ္အရည္အခ်င္းကိုသာ ရည္ရြယ္တဲ့သေဘာပါပဲ။ မိမိအေနနဲ႕ေတာ့ မိမိတို႕ရဲ႕ ကံပါရမီအေလ်ာက္ရိွေနတဲ့ အရည္အခ်င္းသတၱိကို ‘အစြမ္း’ လို႕ပဲ ရည္ညႊန္းၿပီး အဲဒီအစြမ္းေတြ ေပၚထြက္လာေအာင္ စနစ္တက်၊ နည္းမွန္လမ္းမွန္ စတင္လုပ္ေဆာင္တာကို ‘အစ’ လို႕ ေျပာခ်င္ပါတယ္။
ဘယ္ေလာက္ပဲ ‘စ’ ၿပီး အလုပ္ေတြႀကိဳးစားေနေန အစြမ္းနဲ႕မကိုက္ညီရင္ အစြမ္းမျပႏိုင္ၾကသလို ဘယ္ေလာက္ပဲ အစြမ္းေတြ ရိွေနေန စနစ္တက် မစတတ္ရင္လည္း အစြမ္းျပႏိုင္ၾကမွာ မဟုတ္ပါဘူး။
လူတိုင္း လူတိုင္းမွာ လူ႕ဘ၀ကို ရရိွၿပီဆိုကတည္းက အစြမ္းငါးမ်ဳိး ပါရိွတယ္လို႕ ဘုရားရွင္အလိုအရ သိရပါတယ္။ အဲဒီအစြမ္းမ်ားကေတာ့ သဒၶါ၊ ၀ီရိယ၊ သတိ၊ သမာဓိ၊ ပညာတို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ (ဗလငါးပါးလို႕ အသိမ်ားပါတယ္)
လူတိုင္းမွာ ဒီအစြမ္းငါးမ်ဳိး ကိုယ္စီပါၾကတယ္ဆိုေပမယ့္ အားလံုးမွာ တူညီတဲ့အခ်ဳိးအစားနဲ႕ တစ္ေျပးညီပါရိွတာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ မိမိတို႕ရဲ႕ ပါရမီဓာတ္ခံ အေလ့အထံုအေလ်ာက္ တခ်ဳိ႕က သဒၶါစြမ္းအားသန္တယ္၊ တခ်ဳိ႕က ၀ီရိယစြမ္းအားသန္တယ္ စတဲ့ အခ်ဳိးအစားကြာျခားမႈေတာ့ ရိွပါတယ္။
‘ဒ႒ဗၺသုတ္’ မွာ ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္တိုင္ ေဟာျပေတာ္မူတာကေတာ့ ဘယ္သူမဆို ကိုယ္စြမ္းရာကသာ စၿပီး လုပ္ရမယ္လို႕ ဆိုလိုတာပါ။ သဒၶါအစြမ္းထက္သူက သဒၶါနဲ႕တန္တဲ့ ေသာတာပန္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ အဂၤါျဖစ္တဲ့ အႏုႆတိေလးပါး (ဗုဒၶါႏုႆတိ၊ ဓမၼာႏုႆတိ၊ သံဃာႏုႆတိ၊ သီလာႏုႆတိ) ထဲက ကိုယ္ ပိုၿပီးအားသန္ရာက စပါ။ ဒီလိုစလိုက္လို႕ သဒၶါစြမ္းအားတက္လာတာနဲ႕အမွ် ၀ီရိယ၊ သတိ၊ သမာဓိ၊ ပညာ စြမ္းအားေတြပါ တုိးလာမယ္။ အဲဒီေတာ့မွ သတိက သူ႕ရဲ႕အလုပ္ ျဖစ္တဲ့ သတိပ႒ာန္အလုပ္ကို ထိထိေရာက္ေရာက္ လုပ္ႏိုင္ၿပီး မဂ္ပညာကို အေထာက္အကူျပဳသြားမွာပါ။
စြမ္းႏိုင္ရာကသာ စမယ္ဆိုရင္ အစမွန္တဲ့အတြက္ ‘အစြမ္း’ လည္းသန္လာၿပီး ပင္ကိုအစြမ္းရိွသေလာက္ အစြမ္းျပႏိုင္လာပါတယ္။ ဒါဟာ ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္တိုင္ အာမခံအျပည့္နဲ႕ ေဟာေတာ္မူခဲ့တာပါ။
လူတိုင္းမွာရိွတယ္ဆိုတဲ့ အစြမ္းေတြ တစ္ေယာက္နဲ႕ တစ္ေယာက္ အခ်ဳိးအစားခ်င္းမတူၾကတာဟာ သူတို႕အေလ့အထံု ၀ါသနာအေလ်ာက္ ျပဳလုပ္ခဲရာမွာ အႀကိမ္မ်ားရာက စြမ္းအားသာသြားၾကတယ္လို႕ပဲ ေျပာရမွာပါ။ ရတနာသံုးပါးၾကည္ညိဳလို႕ အႏုႆတိေတြ အေလ့အထံုမ်ားသူက သူအေလ့အထံုမ်ားရာဘက္ အားပါၿပီး သဒၶါတရားဦးေဆာင္ရာပဲ အက်င့္သန္လာတယ္။ ဒီေတာ့ သူ႕မွာ သဒၶါစြမ္းအားက က်န္စြမ္းအားေလးမ်ဳိးထက္ အစြမ္း ပုိၿပီးႀကီးမားသလို ျဖစ္ေနေတာ့တာေပါ့။
၀ီရိယစြမ္းအားေကာင္းတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ဳိးက်ေတာ့ ဓမၼနယ္ပယ္မွာ သမၼပဒါေလးပါးက စရပါမယ္တဲ့။ သမၼပဒါန္၀ီရိယ ပြားေစရမယ္လို႕ ဆိုတာေပါ့၊ သမၼပဒါန္ေလးပါးဆိုတာ….
(၁) မျဖစ္ေသးတဲ့ အကုသိုလ္တရားေတြကို မျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားျခင္း။
(၂) ျဖစ္ၿပီးတဲ့ (ျပဳမွားမိခဲ့တဲ့) အကုသိုလ္တရားေတြကိုပယ္ဖို႕ ႀကိဳးစားျခင္း။
(၃) မျဖစ္ေသးတဲ့ ကုသိုလ္ေတြကို ျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားျခင္း။
(၄) ျဖစ္ၿပီး (ျပဳလုပ္ဖူးၿပီး) တဲ့ ကုသိုလ္ေတြကို တိုးပြားေအာင္ ႀကိဳးစားျခင္းဆိုတဲ့ ‘ေကာင္းစြာအားထုတ္မႈ’ မ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ ျဖစ္ၿပီး (ျပဳၿပီး) တဲ့ အကုသိုလ္ေတြကို ဘယ္လိုပယ္ရမလဲဆိုတဲ့ အခ်က္ပါပဲ။ ျပဳမွားမိတဲ့ အကုသိုလ္အမႈကို ‘ေၾကြး’ လို႕ သေလာထားလိုက္ရင္ ဒီကိစၥကို သေဘာေပါက္မွာပါ။ေၾကြးတင္ေနတဲ့ လူတစ္ေယာက္ဟာ ေၾကြးေက်ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ ဆိုတာေတာ့ လူတိုင္း သေဘာေပါက္ၿပီးသားပါ။ အလုပ္ကို ႀကိဳးစားၿပီး ရတဲ့လုပ္ခနဲ႕ ျပန္ဆပ္ရတာေပါ့။ ဒီသေဘာပါပဲ။ ျဖစ္ၿပီးသားအကုသိုလ္ေတြ ပယ္ဖ်က္ဖို႕ဆိုတာ ကုသိုလ္အလုပ္ေတြကို လုပ္လိုက္ရတာပါပဲ။
ဒီေနရာမွာ ဘုရားရွင္ကေတာ့ (၁) အျပစ္ကို အျပစ္လို႕ အသိရိွရိွ ရႈျမင္ျခင္း၊ (၂) တရားနဲ႕အညီ ကုစားျခင္း၊ (၃) ေနာက္ေနာင္ ဒီအျပစ္မ်ဳိး မက်ဴးလြန္ေတာ့ဘူးလို႕ အခိုင္အမာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ျခင္းဆိုတဲ့ ဒီအခ်က္သံုးခ်က္နဲ႕ ျပည့္စံုရင္ ျဖစ္ၿပီးတဲ့အကုသိုလ္ကို ပယ္ရွားႏိုင္တယ္။ ‘အရိယာတို႕ရဲ႕အဆံုးအမ သာသနာေတာ္အလိုအားျဖင့္ ဒီပုဂၢိဳလ္မ်ဳိးဟာ ဆုတ္ယုတ္စရာ အေၾကာင္းမရိွေတာ့ဘူး။ တိုးတက္ဖို႕သာ ရိွတယ္’ လို႕ မိန္႕ၾကားပါတယ္။ (ဒီဃ - သာမညဖလသုတ္)
အကုသိုလ္ကင္းေရးျဖစ္တဲ့ သီလခိုင္မာမႈကိုသာ အေလးအနက္ထားခ်င္ေနတယ္ဆိုရင္ ၀ီရိယစြမ္းအားေကာင္း တယ္လို႕ ဆိုရမွာေပါ့။ သဒၶါစြမ္းအားထက္သူက ဥပုသ္ေစာင့္သံုးရတာ၊ ေက်ာင္းကန္ဘုရား သြားရတာကို ၀ါသနာတစ္ခုလို ထက္သန္တယ္။ ၀ီရိယစြမ္းအားသမားက ေက်ာင္းကန္ဘုရားသြားတာထက္ သီလ မက်ဳိးမေပါက္ေရးကို ပိုၿပီး အားသန္တယ္။ စဥ္းစားၾကည့္ရင္ နည္းနည္းထူးပါတယ္။
တခ်ဳိ႕က်ေတာ့ ‘သတိစြမ္းအားေကာင္းသူ’ ေတြပါ။ ‘သတိ’ ဆိုတဲ့ ပါဠိစကားကို ျမန္မာေတြက ကိုယ္ပိုင္စကားလို တရင္းတႏွီး သံုးေနၾကတာပါပဲ။ ဒီေနရာမွာ အဘိဓမၼာသေဘာအရေျပာရရင္ ‘ဘုရား’ အစရိွတဲ့ ေကာင္းတဲ့အာရံုေတြကို သတိရေနတာကိုသာ ‘သတိ’ လို႕ ဆိုရမယ္။ ‘ငယ္ငယ္က ဘယ္လိုျဖစ္ခဲ့တယ္’ လို႕ ျပန္ၿပီး သတိရတာမ်ဳိးကိုေတာ့ ‘သညာ’ လို႕သာ ဆိုရမယ္လို႕ ေျပာတာလည္းရိွပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ေပါ့ ဘာကိုပဲ သတိရရ သတိအားေကာင္းတယ္လို႕ ဆိုရမွာပါပဲ။ ေကာင္းတာကို သတိရေတာ့ သမၼာသတိေပါ့၊ မေကာင္းတာကို သတိရေတာ့ မိစၦာသတိေပါ့။
ဒီဒ႒ဗၺသုတ္မွာ ဘုရားရွင္ေျပာလိုတဲ့ သတိဆိုတာကေတာ့ အထူးသျဖင့္ မိမိရဲ႕ခႏၶာကိုယ္ေပၚမွာ ထင္ရွားျဖစ္ေပၚ ေနတဲ့ ထြက္ေလ၀င္ေလက စၿပီး မိမိသႏၱာန္မွာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့သေဘာေတြ၊ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ေျပာဆိုျပဳမူ လႈပ္ရွားမႈေတြကို မျပတ္ေစာင့္ၾကည့္သလို ျဖစ္ေပၚေနတဲ့သတိကို ေျပာလိုရင္းပါ။
အဲဒီလို သတိစြမ္းေကာင္းတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကေတာ့ ဒီေန႕ ‘တရားအားထုတ္တယ္’ ဆိုတဲ့ နယ္ပယ္မွာ အမ်ားလက္ခံ သိမွတ္ထားတဲ့ သတိပ႒ာန္အလုပ္နဲ႕ ထိုက္တန္တဲ့အတြက္ သတိပ႒ာန္ေလးပါးက စသင့္ပါတယ္တဲ့။
သတိပ႒ာန္ေလးပါးရဲ႕ အက်ယ္ကေတာ့ ေဟာေျပာခ်က္၊ ေရးသားခ်က္ေတြ အေတာ္စံုပါတယ္။ ေလ့လာၾကရမွာပါ။ အတိုခ်ဳပ္ကေတာ့ ထြက္ေလ၀င္ေလ ရႈရႈိက္မႈေလးကိုပင္ မျပတ္သတိရိွေအာင္ အားထုတ္မႈမ်ဳိး၊ သြားသတိ၊ လာသတိ၊ စားသတိ၊ အိပ္သတိ ဆိုတာမ်ဳိး၊ ေလာဘ ေဒါသစတဲ့ တရားဆိုးေတြပဲျဖစ္ျဖစ္၊ သဒၶါ၊ ၀ီရိယ၊ အေလာဘ၊ အေဒါသ စတဲ့ တရားေကာင္းေတြပဲျဖစ္ျဖစ္ မိမိသႏၱာန္မွာ ျဖစ္ေပၚေနတာကို ျဖစ္ေပၚေနမွန္းသိေအာင္ သတိျပဳရတဲ့အလုပ္ပါ။
လူဆိုတာ ကုသိုလ္ကံမ်ဳိးေစ့နဲ႕ ျဖစ္လာၾကသူမ်ားပီပီ၊ အျပစ္ကင္းျခင္းနဲ႕ ေကာင္းက်ဳိးခ်မ္းသာကိုသာ ႏွစ္သက္လက္ခံတတ္ျခင္းဆိုတဲ့ ကုသိုလ္ရဲ႕ လကၡဏာႏွစ္ပါးက အေျခခံလူ႕ဗီဇအျဖစ္နဲ႕ ပါရိွလာတာျဖစ္လို႕ မေကာင္းတဲ့တရားေတြ ျဖစ္ေပၚေနတာကို သတိထားရိွလာရင္လည္း ‘ဒါဟာ အျပစ္မကင္းတဲ့တရား၊ ေကာင္းက်ဳိးခ်မ္းသာကို မေပးႏိုင္တဲ့တရား’ ဆိုတာ သိၿပီး ျပဳျပင္ရေကာင္းမွန္းသိလာတဲ့အတြက္ သတိရိွသူတိုင္း အသိက ေနာက္ကလိုက္ၿပီး ျဖစ္ေပၚလာၿမဲ ဓမၼတာျဖစ္ပါတယ္။ သတိမပါဘဲ ဘယ္လိုအသိမွ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္လည္း ဘုရားရွင္က အသိပညာအေၾကာင္း ေဟာေတာ္မူတိုင္း ‘သတိသမၸဇည = သတိနဲ႕ အသိ’ ဆိုၿပီး တြဲလ်က္ ေဟာေတာ္မူတာပါ။
သတိစြမ္းအားေကာင္းလို႕ သတိပ႒ာန္အလုပ္ကို စၿပီး အားထုတ္ရာက သတိတရားေတြ ပိုၿပီး အားေကာင္းလာၿပီဆိုရင္ က်န္တဲ့ သဒၶါ၊ ၀ီရိယ၊ သမာဓိ၊ ပညာ၊ စြမ္းအားေတြလည္း သူ႕အခ်ဳိးအစားအလိုက္ အားေကာင္းလာတာပါပဲ။ ေနာက္ဆံုး ပညာဉာဏ္ အားျပည့္လာၿပီဆိုရင္ေတာ့ ရည္မွန္းခ်က္ကိစၥကို အၿပီးတိုင္ အဆံုးအျဖတ္ေပးသြားပါတယ္။
လူေတြမွာရိွတဲ့ ေနာက္ထပ္အစြမ္းတစ္ခုကေတာ့ ‘သမာဓိဗလ = သမာဓိစြမ္းအား’ ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သမာဓိစြမ္းအားေကာင္းတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကေတာ့ ‘စ်ာန္ေလးပါး’ က စသင့္တယ္လို႕ ျမတ္စြာဘုရားက ေဟာညႊန္ပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ‘စ်ာန္’ နဲ႕ ‘အဘိဉာဏ္’ တို႕ကို အတူတူလို မွတ္ထင္ေနတတ္ၾကပါတယ္။ အမွန္ကေတာ့ ‘စ်ာန္’ ဆိုတာ …..
‘စိုက္စုိက္စူးစူး၊ အထူးၿမဲျမံ၊ ရႈအားသန္၊ စ်ာန္ဟု ေခၚသတတ္’ ဆိုတဲ့ လယ္တီဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးရဲ႕ လကၤာအတိုင္းပါပဲ။ ပညတ္အာရံု တစ္ခုခုအေပၚမွာ စိတ္ကို တျခားလြင့္မသြားေအာင္ စိုက္စိုက္စူးစူး ရႈေနတဲ့ အလုပ္ ျဖစ္ပါတယ္။
အဘိဓမၼာမွာေတာ့ ‘ဧကဂၢတာ’ တရားလို႕ သံုးပါတယ္။ အာရံုတစ္ခုတည္းအေပၚမွာသာ မျပတ္က်ေရာက္ေနတဲ့တရားလို႕ ဆိုလိုတာပါပဲ။
ၾကားဖူးနား၀ျဖစ္ေနတဲ့ ‘ေျမလွ်ဴိးမိုးပ်ံ’ ဆိုတာက အဘိဉာဏ္ရဲ႕ကိစၥပါ။
ထားပါေတာ့။ သမာဓိစြမ္းအားကိုဆက္လိုက္ရေအာင္။ သမာဓိစြမ္းအားေကာင္းတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ားဟာ ဘုရားဂုဏ္၊ တရားဂုဏ္စတဲ့ တစ္ခုခ်င္းစီကို လိုက္ၿပီး အာရံုျပဳေနရတာမ်ဳိးတို႕၊ အကုသိုလ္ကင္းေရး၊ ကုသိုလ္ပြားေရး စတဲ့ အာရံုအမ်ဳိးမ်ဳိးေနာက္လိုက္ၿပီး လုပ္ေနရတာတို႕ကို ၀ါသနာမပါပါဘူး။ ပထ၀ီကသိုဏ္း စတဲ့ အာရံုတစ္ခုခုအေပၚမွာသာ စူးစိုက္ရႈမွတ္ေနရတဲ့စ်ာန္အလုပ္ကို ပုိၿပီး စိတ္အားသန္ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သမာဓိစြမ္းအားေကာင္းရင္ စ်ာန္ေလးပါးတို႕က စသင့္တယ္လို႕ ေဟာေတာ္မူတာပါ။
စ်ာန္ေလးပါးနဲ႕ စလို႕ သမာဓိစြမ္းအားေကာင္လာတာနဲ႕အမွ် က်န္တဲ့စြမ္းအားေတြလည္း အားျပည့္လာတာပါပဲ။ စ်ာန္က ထတဲ့အခါ (စ်ာန္အာရံုကို အာရံုမျပဳေတာ့တဲ့အခါ) ၀င္စားခဲ့တဲ့စ်ာန္မွာ ပါ၀င္တဲ့ တရားအစိတ္အပိုင္းမ်ား ကို သတိက သံုးသပ္မိလာၿပီး အသိကလည္း ျမင့္သည္ထက္ ျမင့္လာပါတယ္။ ေနာက္ဆံုး ပညာစြမ္းအား အထြတ္အထိပ္လည္း ေရာက္တဲ့အခါ ၀ိပႆနာပညာ၊ မဂ္ပညာ၊ ဖိုလ္ပညာ အဆင့္ဆင့္တက္ၿပီး နိဗၺာန္ကို မ်က္ေမွာက္ျပဳသြားၾကတာပါပဲ။
ေနာက္ပညာစြမ္းအားေကာင္းတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ားဆိုရင္ေတာ့ ‘သစၥာေလးပါး က စသင့္တယ္’ လို႕ ဘုရားရွင္က ေဟာညႊန္ပါတယ္။ သစၥာေလးပါးက စရတယ္ဆိုေပမယ့္ အဓိကအားျဖင့္ေတာ့ ‘တရားရွာကိုယ္မွာေတြ႕’ ဆိုတဲ့ အတိုင္း ဒုကၡသစၥာျဖစ္တဲ့ ဒီခႏၶာကိုယ္ႀကီးက စရမွာပါ။
အစြမ္းငါးပါးတို႕ဆိုတာ တစ္ခုခ်င္းစီ သီးျခားရယ္လို႕ ျဖစ္ရိုးထံုးစံ မရိွပါဘူး။ ဦးေဆာင္ရာကို ပဓာနနည္းနဲ႕ အမည္တပ္ၾကေပမယ့္ ငါးမ်ဳိးလံုး ပူးေပါင္းပါ၀င္ၿပီး ကိုယ့္ကိစၥကိုယ္ ေဆာင္ရြက္ၾကတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ဒီျဖစ္ရပ္မ်ဳိးေတြမွာ ‘သတိပ႒ာန္အလုပ္မပါဘူး’ လို႕ ေျပာစရာမရိွပါဘူး။ သတိကလည္း သူ႕အလုပ္သူ လုပ္ေဆာင္ၿပီး ပူးေပါင္းပါ၀င္တယ္လို႕ သေဘာက်ၾကရမွာပါ။ စြမ္းရာက စၿပီး အစြမ္းျပႏိုင္တဲ့အထိ ေစာင့္စားႏိုင္စြမ္းပါ အားျဖည့္ဖို႕ေတာ့ လုိပါတယ္။
အစြမ္းရိွသမွ် အစြမ္းျပႏိုင္ၾကပါေစ။
ဓမၼေဘရီ အရွင္၀ီရိယ (ေတာင္စြန္း) ၏ ဘုန္းရယ္၊ ကံရယ္၊ ကုသိုလ္ရယ္ မွ ေကာက္ႏႈတ္ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။
ဒီစကားရဲ႕ရည္ရြယ္ခ်က္က အမ်ားေျပာဆိုေနၾကတဲ့ အဓိပၸါယ္အရေတာ့ ပင္ကိုယ္အရည္အခ်င္းကိုသာ ရည္ရြယ္တဲ့သေဘာပါပဲ။ မိမိအေနနဲ႕ေတာ့ မိမိတို႕ရဲ႕ ကံပါရမီအေလ်ာက္ရိွေနတဲ့ အရည္အခ်င္းသတၱိကို ‘အစြမ္း’ လို႕ပဲ ရည္ညႊန္းၿပီး အဲဒီအစြမ္းေတြ ေပၚထြက္လာေအာင္ စနစ္တက်၊ နည္းမွန္လမ္းမွန္ စတင္လုပ္ေဆာင္တာကို ‘အစ’ လို႕ ေျပာခ်င္ပါတယ္။
ဘယ္ေလာက္ပဲ ‘စ’ ၿပီး အလုပ္ေတြႀကိဳးစားေနေန အစြမ္းနဲ႕မကိုက္ညီရင္ အစြမ္းမျပႏိုင္ၾကသလို ဘယ္ေလာက္ပဲ အစြမ္းေတြ ရိွေနေန စနစ္တက် မစတတ္ရင္လည္း အစြမ္းျပႏိုင္ၾကမွာ မဟုတ္ပါဘူး။
လူတိုင္း လူတိုင္းမွာ လူ႕ဘ၀ကို ရရိွၿပီဆိုကတည္းက အစြမ္းငါးမ်ဳိး ပါရိွတယ္လို႕ ဘုရားရွင္အလိုအရ သိရပါတယ္။ အဲဒီအစြမ္းမ်ားကေတာ့ သဒၶါ၊ ၀ီရိယ၊ သတိ၊ သမာဓိ၊ ပညာတို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ (ဗလငါးပါးလို႕ အသိမ်ားပါတယ္)
လူတိုင္းမွာ ဒီအစြမ္းငါးမ်ဳိး ကိုယ္စီပါၾကတယ္ဆိုေပမယ့္ အားလံုးမွာ တူညီတဲ့အခ်ဳိးအစားနဲ႕ တစ္ေျပးညီပါရိွတာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ မိမိတို႕ရဲ႕ ပါရမီဓာတ္ခံ အေလ့အထံုအေလ်ာက္ တခ်ဳိ႕က သဒၶါစြမ္းအားသန္တယ္၊ တခ်ဳိ႕က ၀ီရိယစြမ္းအားသန္တယ္ စတဲ့ အခ်ဳိးအစားကြာျခားမႈေတာ့ ရိွပါတယ္။
‘ဒ႒ဗၺသုတ္’ မွာ ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္တိုင္ ေဟာျပေတာ္မူတာကေတာ့ ဘယ္သူမဆို ကိုယ္စြမ္းရာကသာ စၿပီး လုပ္ရမယ္လို႕ ဆိုလိုတာပါ။ သဒၶါအစြမ္းထက္သူက သဒၶါနဲ႕တန္တဲ့ ေသာတာပန္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ အဂၤါျဖစ္တဲ့ အႏုႆတိေလးပါး (ဗုဒၶါႏုႆတိ၊ ဓမၼာႏုႆတိ၊ သံဃာႏုႆတိ၊ သီလာႏုႆတိ) ထဲက ကိုယ္ ပိုၿပီးအားသန္ရာက စပါ။ ဒီလိုစလိုက္လို႕ သဒၶါစြမ္းအားတက္လာတာနဲ႕အမွ် ၀ီရိယ၊ သတိ၊ သမာဓိ၊ ပညာ စြမ္းအားေတြပါ တုိးလာမယ္။ အဲဒီေတာ့မွ သတိက သူ႕ရဲ႕အလုပ္ ျဖစ္တဲ့ သတိပ႒ာန္အလုပ္ကို ထိထိေရာက္ေရာက္ လုပ္ႏိုင္ၿပီး မဂ္ပညာကို အေထာက္အကူျပဳသြားမွာပါ။
စြမ္းႏိုင္ရာကသာ စမယ္ဆိုရင္ အစမွန္တဲ့အတြက္ ‘အစြမ္း’ လည္းသန္လာၿပီး ပင္ကိုအစြမ္းရိွသေလာက္ အစြမ္းျပႏိုင္လာပါတယ္။ ဒါဟာ ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္တိုင္ အာမခံအျပည့္နဲ႕ ေဟာေတာ္မူခဲ့တာပါ။
လူတိုင္းမွာရိွတယ္ဆိုတဲ့ အစြမ္းေတြ တစ္ေယာက္နဲ႕ တစ္ေယာက္ အခ်ဳိးအစားခ်င္းမတူၾကတာဟာ သူတို႕အေလ့အထံု ၀ါသနာအေလ်ာက္ ျပဳလုပ္ခဲရာမွာ အႀကိမ္မ်ားရာက စြမ္းအားသာသြားၾကတယ္လို႕ပဲ ေျပာရမွာပါ။ ရတနာသံုးပါးၾကည္ညိဳလို႕ အႏုႆတိေတြ အေလ့အထံုမ်ားသူက သူအေလ့အထံုမ်ားရာဘက္ အားပါၿပီး သဒၶါတရားဦးေဆာင္ရာပဲ အက်င့္သန္လာတယ္။ ဒီေတာ့ သူ႕မွာ သဒၶါစြမ္းအားက က်န္စြမ္းအားေလးမ်ဳိးထက္ အစြမ္း ပုိၿပီးႀကီးမားသလို ျဖစ္ေနေတာ့တာေပါ့။
၀ီရိယစြမ္းအားေကာင္းတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ဳိးက်ေတာ့ ဓမၼနယ္ပယ္မွာ သမၼပဒါေလးပါးက စရပါမယ္တဲ့။ သမၼပဒါန္၀ီရိယ ပြားေစရမယ္လို႕ ဆိုတာေပါ့၊ သမၼပဒါန္ေလးပါးဆိုတာ….
(၁) မျဖစ္ေသးတဲ့ အကုသိုလ္တရားေတြကို မျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားျခင္း။
(၂) ျဖစ္ၿပီးတဲ့ (ျပဳမွားမိခဲ့တဲ့) အကုသိုလ္တရားေတြကိုပယ္ဖို႕ ႀကိဳးစားျခင္း။
(၃) မျဖစ္ေသးတဲ့ ကုသိုလ္ေတြကို ျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားျခင္း။
(၄) ျဖစ္ၿပီး (ျပဳလုပ္ဖူးၿပီး) တဲ့ ကုသိုလ္ေတြကို တိုးပြားေအာင္ ႀကိဳးစားျခင္းဆိုတဲ့ ‘ေကာင္းစြာအားထုတ္မႈ’ မ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ ျဖစ္ၿပီး (ျပဳၿပီး) တဲ့ အကုသိုလ္ေတြကို ဘယ္လိုပယ္ရမလဲဆိုတဲ့ အခ်က္ပါပဲ။ ျပဳမွားမိတဲ့ အကုသိုလ္အမႈကို ‘ေၾကြး’ လို႕ သေလာထားလိုက္ရင္ ဒီကိစၥကို သေဘာေပါက္မွာပါ။ေၾကြးတင္ေနတဲ့ လူတစ္ေယာက္ဟာ ေၾကြးေက်ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ ဆိုတာေတာ့ လူတိုင္း သေဘာေပါက္ၿပီးသားပါ။ အလုပ္ကို ႀကိဳးစားၿပီး ရတဲ့လုပ္ခနဲ႕ ျပန္ဆပ္ရတာေပါ့။ ဒီသေဘာပါပဲ။ ျဖစ္ၿပီးသားအကုသိုလ္ေတြ ပယ္ဖ်က္ဖို႕ဆိုတာ ကုသိုလ္အလုပ္ေတြကို လုပ္လိုက္ရတာပါပဲ။
ဒီေနရာမွာ ဘုရားရွင္ကေတာ့ (၁) အျပစ္ကို အျပစ္လို႕ အသိရိွရိွ ရႈျမင္ျခင္း၊ (၂) တရားနဲ႕အညီ ကုစားျခင္း၊ (၃) ေနာက္ေနာင္ ဒီအျပစ္မ်ဳိး မက်ဴးလြန္ေတာ့ဘူးလို႕ အခိုင္အမာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ျခင္းဆိုတဲ့ ဒီအခ်က္သံုးခ်က္နဲ႕ ျပည့္စံုရင္ ျဖစ္ၿပီးတဲ့အကုသိုလ္ကို ပယ္ရွားႏိုင္တယ္။ ‘အရိယာတို႕ရဲ႕အဆံုးအမ သာသနာေတာ္အလိုအားျဖင့္ ဒီပုဂၢိဳလ္မ်ဳိးဟာ ဆုတ္ယုတ္စရာ အေၾကာင္းမရိွေတာ့ဘူး။ တိုးတက္ဖို႕သာ ရိွတယ္’ လို႕ မိန္႕ၾကားပါတယ္။ (ဒီဃ - သာမညဖလသုတ္)
အကုသိုလ္ကင္းေရးျဖစ္တဲ့ သီလခိုင္မာမႈကိုသာ အေလးအနက္ထားခ်င္ေနတယ္ဆိုရင္ ၀ီရိယစြမ္းအားေကာင္း တယ္လို႕ ဆိုရမွာေပါ့။ သဒၶါစြမ္းအားထက္သူက ဥပုသ္ေစာင့္သံုးရတာ၊ ေက်ာင္းကန္ဘုရား သြားရတာကို ၀ါသနာတစ္ခုလို ထက္သန္တယ္။ ၀ီရိယစြမ္းအားသမားက ေက်ာင္းကန္ဘုရားသြားတာထက္ သီလ မက်ဳိးမေပါက္ေရးကို ပိုၿပီး အားသန္တယ္။ စဥ္းစားၾကည့္ရင္ နည္းနည္းထူးပါတယ္။
တခ်ဳိ႕က်ေတာ့ ‘သတိစြမ္းအားေကာင္းသူ’ ေတြပါ။ ‘သတိ’ ဆိုတဲ့ ပါဠိစကားကို ျမန္မာေတြက ကိုယ္ပိုင္စကားလို တရင္းတႏွီး သံုးေနၾကတာပါပဲ။ ဒီေနရာမွာ အဘိဓမၼာသေဘာအရေျပာရရင္ ‘ဘုရား’ အစရိွတဲ့ ေကာင္းတဲ့အာရံုေတြကို သတိရေနတာကိုသာ ‘သတိ’ လို႕ ဆိုရမယ္။ ‘ငယ္ငယ္က ဘယ္လိုျဖစ္ခဲ့တယ္’ လို႕ ျပန္ၿပီး သတိရတာမ်ဳိးကိုေတာ့ ‘သညာ’ လို႕သာ ဆိုရမယ္လို႕ ေျပာတာလည္းရိွပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ေပါ့ ဘာကိုပဲ သတိရရ သတိအားေကာင္းတယ္လို႕ ဆိုရမွာပါပဲ။ ေကာင္းတာကို သတိရေတာ့ သမၼာသတိေပါ့၊ မေကာင္းတာကို သတိရေတာ့ မိစၦာသတိေပါ့။
ဒီဒ႒ဗၺသုတ္မွာ ဘုရားရွင္ေျပာလိုတဲ့ သတိဆိုတာကေတာ့ အထူးသျဖင့္ မိမိရဲ႕ခႏၶာကိုယ္ေပၚမွာ ထင္ရွားျဖစ္ေပၚ ေနတဲ့ ထြက္ေလ၀င္ေလက စၿပီး မိမိသႏၱာန္မွာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့သေဘာေတြ၊ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ေျပာဆိုျပဳမူ လႈပ္ရွားမႈေတြကို မျပတ္ေစာင့္ၾကည့္သလို ျဖစ္ေပၚေနတဲ့သတိကို ေျပာလိုရင္းပါ။
အဲဒီလို သတိစြမ္းေကာင္းတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကေတာ့ ဒီေန႕ ‘တရားအားထုတ္တယ္’ ဆိုတဲ့ နယ္ပယ္မွာ အမ်ားလက္ခံ သိမွတ္ထားတဲ့ သတိပ႒ာန္အလုပ္နဲ႕ ထိုက္တန္တဲ့အတြက္ သတိပ႒ာန္ေလးပါးက စသင့္ပါတယ္တဲ့။
သတိပ႒ာန္ေလးပါးရဲ႕ အက်ယ္ကေတာ့ ေဟာေျပာခ်က္၊ ေရးသားခ်က္ေတြ အေတာ္စံုပါတယ္။ ေလ့လာၾကရမွာပါ။ အတိုခ်ဳပ္ကေတာ့ ထြက္ေလ၀င္ေလ ရႈရႈိက္မႈေလးကိုပင္ မျပတ္သတိရိွေအာင္ အားထုတ္မႈမ်ဳိး၊ သြားသတိ၊ လာသတိ၊ စားသတိ၊ အိပ္သတိ ဆိုတာမ်ဳိး၊ ေလာဘ ေဒါသစတဲ့ တရားဆိုးေတြပဲျဖစ္ျဖစ္၊ သဒၶါ၊ ၀ီရိယ၊ အေလာဘ၊ အေဒါသ စတဲ့ တရားေကာင္းေတြပဲျဖစ္ျဖစ္ မိမိသႏၱာန္မွာ ျဖစ္ေပၚေနတာကို ျဖစ္ေပၚေနမွန္းသိေအာင္ သတိျပဳရတဲ့အလုပ္ပါ။
လူဆိုတာ ကုသိုလ္ကံမ်ဳိးေစ့နဲ႕ ျဖစ္လာၾကသူမ်ားပီပီ၊ အျပစ္ကင္းျခင္းနဲ႕ ေကာင္းက်ဳိးခ်မ္းသာကိုသာ ႏွစ္သက္လက္ခံတတ္ျခင္းဆိုတဲ့ ကုသိုလ္ရဲ႕ လကၡဏာႏွစ္ပါးက အေျခခံလူ႕ဗီဇအျဖစ္နဲ႕ ပါရိွလာတာျဖစ္လို႕ မေကာင္းတဲ့တရားေတြ ျဖစ္ေပၚေနတာကို သတိထားရိွလာရင္လည္း ‘ဒါဟာ အျပစ္မကင္းတဲ့တရား၊ ေကာင္းက်ဳိးခ်မ္းသာကို မေပးႏိုင္တဲ့တရား’ ဆိုတာ သိၿပီး ျပဳျပင္ရေကာင္းမွန္းသိလာတဲ့အတြက္ သတိရိွသူတိုင္း အသိက ေနာက္ကလိုက္ၿပီး ျဖစ္ေပၚလာၿမဲ ဓမၼတာျဖစ္ပါတယ္။ သတိမပါဘဲ ဘယ္လိုအသိမွ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္လည္း ဘုရားရွင္က အသိပညာအေၾကာင္း ေဟာေတာ္မူတိုင္း ‘သတိသမၸဇည = သတိနဲ႕ အသိ’ ဆိုၿပီး တြဲလ်က္ ေဟာေတာ္မူတာပါ။
သတိစြမ္းအားေကာင္းလို႕ သတိပ႒ာန္အလုပ္ကို စၿပီး အားထုတ္ရာက သတိတရားေတြ ပိုၿပီး အားေကာင္းလာၿပီဆိုရင္ က်န္တဲ့ သဒၶါ၊ ၀ီရိယ၊ သမာဓိ၊ ပညာ၊ စြမ္းအားေတြလည္း သူ႕အခ်ဳိးအစားအလိုက္ အားေကာင္းလာတာပါပဲ။ ေနာက္ဆံုး ပညာဉာဏ္ အားျပည့္လာၿပီဆိုရင္ေတာ့ ရည္မွန္းခ်က္ကိစၥကို အၿပီးတိုင္ အဆံုးအျဖတ္ေပးသြားပါတယ္။
လူေတြမွာရိွတဲ့ ေနာက္ထပ္အစြမ္းတစ္ခုကေတာ့ ‘သမာဓိဗလ = သမာဓိစြမ္းအား’ ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သမာဓိစြမ္းအားေကာင္းတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကေတာ့ ‘စ်ာန္ေလးပါး’ က စသင့္တယ္လို႕ ျမတ္စြာဘုရားက ေဟာညႊန္ပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ‘စ်ာန္’ နဲ႕ ‘အဘိဉာဏ္’ တို႕ကို အတူတူလို မွတ္ထင္ေနတတ္ၾကပါတယ္။ အမွန္ကေတာ့ ‘စ်ာန္’ ဆိုတာ …..
‘စိုက္စုိက္စူးစူး၊ အထူးၿမဲျမံ၊ ရႈအားသန္၊ စ်ာန္ဟု ေခၚသတတ္’ ဆိုတဲ့ လယ္တီဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးရဲ႕ လကၤာအတိုင္းပါပဲ။ ပညတ္အာရံု တစ္ခုခုအေပၚမွာ စိတ္ကို တျခားလြင့္မသြားေအာင္ စိုက္စိုက္စူးစူး ရႈေနတဲ့ အလုပ္ ျဖစ္ပါတယ္။
အဘိဓမၼာမွာေတာ့ ‘ဧကဂၢတာ’ တရားလို႕ သံုးပါတယ္။ အာရံုတစ္ခုတည္းအေပၚမွာသာ မျပတ္က်ေရာက္ေနတဲ့တရားလို႕ ဆိုလိုတာပါပဲ။
ၾကားဖူးနား၀ျဖစ္ေနတဲ့ ‘ေျမလွ်ဴိးမိုးပ်ံ’ ဆိုတာက အဘိဉာဏ္ရဲ႕ကိစၥပါ။
ထားပါေတာ့။ သမာဓိစြမ္းအားကိုဆက္လိုက္ရေအာင္။ သမာဓိစြမ္းအားေကာင္းတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ားဟာ ဘုရားဂုဏ္၊ တရားဂုဏ္စတဲ့ တစ္ခုခ်င္းစီကို လိုက္ၿပီး အာရံုျပဳေနရတာမ်ဳိးတို႕၊ အကုသိုလ္ကင္းေရး၊ ကုသိုလ္ပြားေရး စတဲ့ အာရံုအမ်ဳိးမ်ဳိးေနာက္လိုက္ၿပီး လုပ္ေနရတာတို႕ကို ၀ါသနာမပါပါဘူး။ ပထ၀ီကသိုဏ္း စတဲ့ အာရံုတစ္ခုခုအေပၚမွာသာ စူးစိုက္ရႈမွတ္ေနရတဲ့စ်ာန္အလုပ္ကို ပုိၿပီး စိတ္အားသန္ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သမာဓိစြမ္းအားေကာင္းရင္ စ်ာန္ေလးပါးတို႕က စသင့္တယ္လို႕ ေဟာေတာ္မူတာပါ။
စ်ာန္ေလးပါးနဲ႕ စလို႕ သမာဓိစြမ္းအားေကာင္လာတာနဲ႕အမွ် က်န္တဲ့စြမ္းအားေတြလည္း အားျပည့္လာတာပါပဲ။ စ်ာန္က ထတဲ့အခါ (စ်ာန္အာရံုကို အာရံုမျပဳေတာ့တဲ့အခါ) ၀င္စားခဲ့တဲ့စ်ာန္မွာ ပါ၀င္တဲ့ တရားအစိတ္အပိုင္းမ်ား ကို သတိက သံုးသပ္မိလာၿပီး အသိကလည္း ျမင့္သည္ထက္ ျမင့္လာပါတယ္။ ေနာက္ဆံုး ပညာစြမ္းအား အထြတ္အထိပ္လည္း ေရာက္တဲ့အခါ ၀ိပႆနာပညာ၊ မဂ္ပညာ၊ ဖိုလ္ပညာ အဆင့္ဆင့္တက္ၿပီး နိဗၺာန္ကို မ်က္ေမွာက္ျပဳသြားၾကတာပါပဲ။
ေနာက္ပညာစြမ္းအားေကာင္းတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ားဆိုရင္ေတာ့ ‘သစၥာေလးပါး က စသင့္တယ္’ လို႕ ဘုရားရွင္က ေဟာညႊန္ပါတယ္။ သစၥာေလးပါးက စရတယ္ဆိုေပမယ့္ အဓိကအားျဖင့္ေတာ့ ‘တရားရွာကိုယ္မွာေတြ႕’ ဆိုတဲ့ အတိုင္း ဒုကၡသစၥာျဖစ္တဲ့ ဒီခႏၶာကိုယ္ႀကီးက စရမွာပါ။
အစြမ္းငါးပါးတို႕ဆိုတာ တစ္ခုခ်င္းစီ သီးျခားရယ္လို႕ ျဖစ္ရိုးထံုးစံ မရိွပါဘူး။ ဦးေဆာင္ရာကို ပဓာနနည္းနဲ႕ အမည္တပ္ၾကေပမယ့္ ငါးမ်ဳိးလံုး ပူးေပါင္းပါ၀င္ၿပီး ကိုယ့္ကိစၥကိုယ္ ေဆာင္ရြက္ၾကတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ဒီျဖစ္ရပ္မ်ဳိးေတြမွာ ‘သတိပ႒ာန္အလုပ္မပါဘူး’ လို႕ ေျပာစရာမရိွပါဘူး။ သတိကလည္း သူ႕အလုပ္သူ လုပ္ေဆာင္ၿပီး ပူးေပါင္းပါ၀င္တယ္လို႕ သေဘာက်ၾကရမွာပါ။ စြမ္းရာက စၿပီး အစြမ္းျပႏိုင္တဲ့အထိ ေစာင့္စားႏိုင္စြမ္းပါ အားျဖည့္ဖို႕ေတာ့ လုိပါတယ္။
အစြမ္းရိွသမွ် အစြမ္းျပႏိုင္ၾကပါေစ။
ဓမၼေဘရီ အရွင္၀ီရိယ (ေတာင္စြန္း) ၏ ဘုန္းရယ္၊ ကံရယ္၊ ကုသိုလ္ရယ္ မွ ေကာက္ႏႈတ္ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။